این روز‌ها در صنعت هوانوردی ایران بیشتر بحث‌ها به حدس و گمان‌ها برای خرید ایرباس و بوئینگ و برخی هشدار‌ها نسبت به خرید هواپیمای چینی و روسی بازمی‌گردد. در حالی که بخشی از نیازصنعت هوایی ایران که خرید هواپیمای کوچک مسافربری است، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
بسیاری امید دارند با برداشته شدن تحریم‌های صنعت هوایی، ایران پس از سال‌ها هواپیماهای مدرن را وارد ناوگان هوایی خود کند. بنا به اعلام وزارت راه و شهرسازی، ایران تا ۱۰ سال آینده نیاز به حداقل ۴۰۰ هواپیمای نو دارد که از این تعداد ۱۰ تا ۲۰ درصد آن‌ها هواپیماهایی با ظرفیت زیر ۸۰ صندلی مسافر هستند. این هواپیما‌ها می‌توانند پاسخگوی نیاز بسیاری از فرودگاه‌های کوچک و درجه دو یا سه ایران باشند و سبب رونق و توسعه فرودگاه‌های کوچک ایران شود.
در ایران هم‌اکنون پرواز‌های داخلی با تعداد مسافر کم توسط سه هواپیمای فوکر ۱۰۰، ای‌تی‌آر ۷۲ و بی‌ای‌ئی ۱۴۶ انجام می‌شود که از این سه مدل، دو مدل آن سال‌هاست نه تنها تولید نمی‌شود بلکه کارخانه سازنده آن‌ها هم ورشکست یا منحل شده است.
فوکر ۱۰۰ بازوی اصلی شرکت ایران ایر و آسمان در پروزا‌های داخلی است.
فوکر یک شرکت هواپیماسازی هلندی بود که در پی ورشکستگی در سال ۱۹۹۶ منحل شد. به همین دلیل یکی از بزرگ‌ترین مشکلات فعلی فوکر‌ها در ایران به دلیل انحلال شرکت مادر، بحث تعمیراتی و تامین قطعه است.
فوکر ۱۰۰ در سال ۱۹۸۸ وارد بازار شد. در مجموع ۲۸۳ فروند از این هواپیما ساخته شد. ایران ایر با داشتن ۱۶ فروند فوکر ۱۰۰ و آسمان با داشتن ۲۰ فروند یکی از بزرگ‌ترین استفاده‌کنندگان این هواپیما است.
دیگر هواپیمای استفاده شده در خطوط هوایی ایران که شرکت سازنده‌اش منحل شده هواپیمایی بی‌ای‌ئی ۱۴۶ ساخت شرکت بریتیش آئرواسپیس است. این شرکت بعدها با شرکت مارکونی الکترونیک سیستمز ادغام شد و با هم شرکت بی‌ای‌ئی سیستمز را شکل دادند که شرکت صنایع دفاعی و هوافضایی بریتانیا است. این شرکت بزرگ‌ترین شرکت دفاعی اروپا و دومین شرکت بزرگ دفاعی دنیا پس از لاکهید مارتین است.
بی‌ای‌ئی ۱۴۶ نخستین پروازش را در سپتامبر ۱۹۸۱ انجام داد و در سال ۱۹۹۲، نمونه بهبودیافته این هواپیما با عنوان Avro RJ به بازار آمد. در نهایت ساخت این هواپیما از سال ۲۰۰۱ پس از تولید ۳۸۷ فروند متوقف شد.
یکی از مشکلات این هواپیما چهار موتوره بودن آن است. (چهار موتور برای هواپیمای کوچک رایج نیست.) به همین دلیل از نظر تکنیکی تعمیرات و نگهداری آن سخت می‌شود. از نظر مصرف سوخت و صرفه اقتصادی هم برای شرکت‌های هوایی این محصول پرهزینه است و با توجه به جای کم و تکان‌های زیاد هنگام پرواز هواپیمای چندان راحتی نیست. این عوامل سبب شکست تجاری این مدل شده است. بزرگ‌ترین شکایت مسافران همیشه از این محصول جای تنگ نشستن آن است. در حال حاضر این هواپیما در هواپیمایی قشم ۴ فروند و در ماهان ۱۷ فروند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اما از سه هواپیمای پرکاربرد ایران که ۵۰ تا ۱۰۰ صندلی دارد، ای‌تی‌آر ۷۲ محصولی است که همچنان شرکت سازنده آن با قدرت در جهان فعالیت می‌کند و در بخش هواپیماهای مسافر بری کوچک جزو بهترین هاست.
هواپیمای ای‌تی‌آر ۷۲ دارای دو موتور توربوپراپ است. و توسط شرکت هواپیماسازی فرانسوی-ایتالیایی ای. تی. آر تولید می‌شود.
تفاوت این هواپیما با دو مدل دیگر استفاده شده در ایران، نوع موتور آن است. موتور این هواپیما توربوپراپ است به این معنی که به جای فن بزرگ در موتورهای توربو فن یک پروانه ملخی در آن قرار گرفته است
توربوپراپ نوعی موتور توربینی گازی است که در آن از گردش محور توربین برای گرداندن ملخ و ایجاد پیش‌رانش استفاده می‌شود. این نوع موتور‌ها برای هواپیماهایی با برد کم و سرعت زیر ۷۰۰ کیلومتر در ساعت مناسب و به دلیل مصرف سوخت و تعمیرات ارزان‌ترشان نسبت به موتورهای توربو جت دارای صرفه اقتصادی هستند. این هواپیما‌ها معمولا برای مسافت‌های زیر ۷۰۰ کیلومتر مناسب هستند.
قیمت جدید‌ترین ای‌تی‌آر ۷۲ که مدل ۶۰۰ است ۲۴ میلیون دلار است.
رقیب این هواپیما در جهان بمباردیر Dash8 است که مدل ۳۰ نفره آن ۱۳ و مدل ۸۰ نفره آن ۲۴ میلیون دلار قیمت دارد.
با این همه برای مسیرهای بالای ۷۰۰ کیلومتر در ایران که تعداد مسافر آن کم است بهتر است هواپیمایی با موتور توربو جت انتخاب کرد که بتواند با سرعت بیشتر مسافر را در کمترین زمان به مقصد برساند. برای این بخش هواپیمای امبرائر ای‌آرجی ۱۴۵ با ظرفیت ۵۰ مسافر و سرعت ۸۵۰ کیلومتر در ساعت جزو بهترین گزینه‌ها محسوب می‌شود.
البته رقیب سر سخت امبرائر برزیل در این بخش شرکت کانادایی بمباردیر با مدل سی‌آرجی ۱۰۰/۲۰۰ است.
این هواپیمای ۵۰ نفره کانادایی ۲۴ میلیون دلار قیمت دارد و ۸۶۰ کیلومتر در ساعت نیز سرعت دارد.
با این همه اگر قرار باشد ظرفیت صندلی‌ها به ۸۰ صندلی برسد دیگر مدل این شرکت کانادایی با نام سی‌آرجی ۷۰۰/۹۰۰ می‌تواند گزینه خوبی برای صنعت هوایی ایران و همچنین جایگزین شدن با مدل‌های فوکر ۱۰۰ باشد. بیشترین سرعت این هواپیمای ۳۰ میلیون دلاری حدود ۹۰۰ کیلومتر در ساعت است و می‌تواند برای پوشش مسیرهای مراکز استان‌های ایران گزینه مناسبی باشد.
مقامات صنعت هوایی ایران و شرکت بمباردیر در چند ماه اخیر مذاکرات گسترده‌ای را آغاز کرده‌اند.
در خرداد ۹۳ خبرگزاری‌های ایران خبری را از قول محمد سعید شرفی، مدیرکل دفتر حقوقی و امور بین الملل سازمان هواپیمایی کشوری نقل کردند که حکایت از شروع مذاکرات شرکت‌های ایرانی با شرکت بمباردین کانادا داشت. بر اساس آنچه سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرده است نماینده شرکت هواپیماسازی بمباردیر در شمال آفریقا و خاورمیانه ضمن معرفی انواع مختلف محصولات این شرکت اعلام آمادگی کرده در راستای تامین هواپیماهای مسافربری، تامین قطعات و انتقال تکنولوژی به ایران با سازمان هواپیمایی کشوری ایران همکاری کنند.
از طرفی محمدرضا خوشنویسان، معاون بازرگانی ایران ایر، هم در گفت‌و‌گویی با خبرگزاری ایلنا گفته است «کارخانه‌های متفاوتی در دنیا در حوزه تولید هواپیماهای با برد کوتاه و ظرفیت پایین فعال هستند از جمله کارخانه‌ها و شرکت‌های کانادایی و برزیلی که می‌توانند هواپیماهایی با برد کوتاه و ظرفیت محدود‌تر برای پوشش مسیرهای منطقه‌ای عرضه کنند.»
