اتحادیه اروپا تازه‌ترین بازیگری است که در مسئله جزایر سه‌گانه خلیج فارس از امارات متحده عربی حمایت می‌کند و خشم ایران را برانگیخته است.
هرچند کشورهای عربی سال‌ها و دهه‌ها است که در این مناقشه مقابل ایران ایستاده‌اند اما در سال‌های اخیر فضای بین‌الملل به شکل قابل توجهی در حمایت از امارات تغییر کرده است. پیش از بیانیه اتحادیه اروپا در حمایت از امارات، حتی دوستان جمهوری اسلامی، یعنی چین و روسیه، هم در مواضعی مشابه هرچند به صورت محتاطانه، امارات را بر سر مالکیت جزایر تنب ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک محق دانسته بودند.
جزایری با ارزش راهبردی
این سه جزیره که از اهمیت راهبردی قابل توجهی برخوردارند در محور تنگه هرمز که یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های نفتی جهان است قرار گرفته‌اند. این جزایر به صورت تاریخی بخشی از خاک ایران بوده‌اند اما در سال ۱۹۷۱ و همزمان با خروج بریتانیا از منطقه و استقلال کشوری به نام امارات متحده عربی این مناقشه شکل جدی‌تری به خود گرفت.
حضور نظامی در این سه جزیره به ایران اجازه می‌دهد بر تنگه هرمز که روزانه حدود ۲۰ درصد از نفت صادراتی جهان از آن‌جا عبور می‌کند کنترل داشته باشد. همچنین حضور نظامی در این سه جزیره به ایران امکان می‌دهد که بر تردد تجاری و نظامی در منطقه نظارت داشته باشد و این یکی از اصلی‌ترین دلایلی بوده که در دوران محمدرضا پهلوی، شاه ایران تصمیم گرفت بعد از خروج بریتانیا از منطقه نیروهای نظامی ایران را به این سه جزیره اعزام کند.
افزایش حمایت‌های جهانی از امارات
صرف نظر از اهمیت تاریخی این موضوع و ارتباط آن به استقلال بحرین و حضور نیروهای نظامی ایران در زمان شاه در آن سال‌ها، روند حمایت از ایران در این موضوع اختلافی میان تهران و ابوظبی روند نزولی داشته و در طول سال‌های اخیر بازیگران بیشتری از امارات در مقابل جمهوری اسلامی حمایت کرده‌اند.
در بیانیه مشترک اتحادیه اروپا و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که روز ۲۵ مهر منتشر شد، از ایران خواسته شده تا به «اشغال جزایر سه‌گانه در خلیج فارس» خاتمه دهد. در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «ما از ایران می‌خواهیم که به اشغال جزایر سه‌گانه امارات متحده عربی شامل ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک که نقض حاکمیت امارات و همچنین اصول منشور سازمان ملل متحد است پایان دهد.»
هرچند اتحادیه اروپا جدیدترین بازیگری است که چنین موضعی گرفته اما در سال‌ها و ماه‌های اخیر دیگر کشورها و حتی متحدین ایران هم در این مناقشه طرف امارات را گرفتند.
جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، در ۱۳ شهریور امسال در بیانیه‌ای مشترک با رهبر امارات خواستار آن شد که مناقشه بر سر جزایر سه‌گانه خلیج فارس از طریق مذاکرات دوجانبه پیگیری و در صورت لزوم به نهادهای بین‌المللی همچون دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع داده شود.
مواضع دوستان ایران یعنی چین و روسیه حتی از این هم بیشتر مطابق میل امارات بوده است. چین در سال‌های اخیر دست‌کم دو بار در خرداد سال ۱۴۰۳ و همچنین دی ۱۴۰۱ از «ابتکار امارات» برای حل‌وفصل این مناقشه حمایت کرده؛ پکن بار نخست در سال ۱۴۰۱ در بیانیه مشترک خود با شورای همکاری خلیج فارس از تهران و ابوظبی خواسته بود که از مسیر مذاکرات، اختلافات بر سر این جزایر را حل کنند. این کشور دوست جمهوری اسلامی سپس در خرداد سال جاری در بیانیه مشترک خود با سران اتحادیه عرب همان مواضع را تکرار کرد.
رویکردی که خشم مقام‌های دولت ابراهیم رئيسی را به همراه داشت.
دوست نزدیک‌تر ایران یعنی روسیه هم در این مناقشه بیشتر طرف کشور عربی را گرفته است. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در تابستان سال ۱۴۰۲ در نشستی که با وزیران خارجه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس داشت خواستار ارجاع پرونده جزایر سه‌گانه به مجامع بین‌المللی شد.
این در حالی است که ایران سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک را بخشی از خاک خود می‌داند و آن‌ها را غیر مقابل مذاکره و گفتگو می‌خواند. با وجود انتقادات مقام‌های جمهوری اسلامی، روسیه مواضع خود را در این رابطه تغییر نداد و در زمستان همان سال در نشست دیگری میان اتحادیه عرب و این کشور باز هم مسکو در این مناقشه طرف امارات را گرفت.
روند ثابتی که در طول سال‌های اخیر تکرار شده، حمایت کشورهای مختلف از امارات در این مناقشه در هر دو چارچوب عربی منطقه‌ای شورای همکاری خلیج فارس و همچنین اتحادیه عرب بوده است.
عواقب حمایت از روسیه و حماس و حزب‌الله؟
تضعیف جایگاه ایران در معادلات جهانی با مدیریت جمهوری اسلامی و همچنین معرفی تهران به عنوان یکی از عوامل ناامنی در مناقشات خاورمیانه و فراتر از آن، احتمالاً از جمله دلایلی است که کشورهای غربی را به این نتیجه رسانده است که در این مناقشه از امارات حمایت کنند.
در حالی که جنگ در خاورمیانه ادامه دارد کشورهای اروپایی و آمریکا، ایران را بابت حمایت از شبه‌نظامیان شیعه و سنی در عراق، سوریه، لبنان، یمن و همچنین سرزمین‌های فلسطینی مقصر می‌دانند.
از سوی دیگر، از ابتدای تهاجم نظامی روسیه به اوکراین، ایران از معدود کشورهای جهان بود که نه تنها آن تجاوز را محکوم نکرد که همکاری‌های نظامی خود را با روسیه گسترش داد و گزارش‌های متعددی از ارسال پهپاد و موشک‌های مختلف به مسکو از سوی تهران نیز منتشر شد.
این در حالی است که در این سال‌ها کشورهای اروپایی و غربی علاوه بر اعمال تحریم‌های گسترده علیه برنامه‌های تسلیحاتی ایران به تهران هشدار داده بودند که پیگیری چنین سیاستی بدون عواقب نخواهد ماند.
از سوی دیگر رصد مواضع امارات در طول سال‌های اخیر نشان می‌دهد که این کشور به سمت ایجاد یک اجماع جهانی علیه ایران در مناقشه مربوط به جزایر سه‌گانه خلیج فارس رفته است. این کشور که از دیرباز حمایت دوستان عرب خود در منطقه را داشت، اکنون حمایت ایالات متحده، اتحادیه اروپا و حتی روسیه و چین را هم پشت خود می‌بیند تا ایران بیش از همیشه بر سر دفاع و حفظ سه جزیره ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک «احساس تنهایی» کند.
