به گزارش شرکت ملی نفت چین در روز جمعه، ترکمنستان تنها در طول پنج ماه نخست سال ۲۰۱۱ مقدار پنج میلیارد و ۷۰۰ میلیون متر مکعب گاز به چین صادر کرده است. این رقم برابر است با ۱۰ درصد از کل مصرف داخلی گاز چین و نیمی از کل واردات گاز این کشور.
بر اساس گزارش مرکز آمار شرکت «بی‌پی»، ترکمنستان در سال ۲۰۱۰ مجموعا سه میلیارد و ۷۳۰ میلیون متر مکعب گاز به چین صادر کرده است.
در سال گذشته میلادی، ترکمنستان به غیر از چین، مقدار شش و نیم میلیارد متر مکعب گاز به ایران و حدودا ۱۰ میلیارد متر مکعب هم به روسیه صادرات گاز داشته است.
در همین حال این کشور طبق قراردادهای منعقده، در نظر دارد صادرات گاز به چین را به ۳۰ میلیارد متر مکعب در سال برساند و سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز نیز به ایران بفروشد.
موفقیت چشمگیر ترکمنستان فقط منحصر به تحکیم جایگاه خود به عنوان صادرکننده گاز نیست، این کشور روز پنج‌شنبه گذشته نیز برای اولین بار یک چاه نفتی در بخش آب‌های کم‌عمق دریای خزر حفر کرد. انتظار می‌رود ترکمنستان از چاه شماره ۱۴۷ که در عمق ۴۴۰۰ کیلومتری خزر در میدان نفتی «کوتور تپه» حفر شده است، روزانه ۸۰۰ تن نفت استخراج کند.
این کشور میدان‌های واقع در دریای خزر را به ۳۲ بلوک تقسیم کرده و با همکاری شرکت‌های بزرگ خارجی مانند «دراگون اویل» امارات و «پتروناس» مالزی عملیات لرزه‌نگاری، اکتشاف و حفاری دریایی را آغاز کرده است.
ترکمنستان همچنین اخیرا دور تازه‌ای از مذاکرات حول توسعه میدان‌های انرژی واقع در آب‌های خزر خود را با شرکت‌های آمریکایی و اروپایی آغاز کرده است. برای نمونه شرکت RWE آلمان اخیرا تفاهم‌نامه‌ای با دولت ترکمنستان برای عملیاتی کردن بخشی از میادین هیدروکربوری خود در اعماق خزر را امضا کرده است.
طبق آمار رسمی، این کشور در سال ۲۰۱۰ حدودا ۴۲ میلیارد و پانصد میلیون متر مکعب گاز تولید کرده است. بر اساس برنامه توسعه صنایع نفت و گاز ترکمنستان، قرار است میزان استخراج سالانه گاز طبیعی این کشور تا سال ۲۰۱۵ به صد میلیارد متر مکعب افزایش یابد.
اخیراً اعلام شد که ذخایر پیش‌بینی‌شده گاز طبیعی این کشور تنها در یک میدان گازی «یولاتان جنوبی- عثمان» در شرق ترکمنستان تا ۲۱ تریلیون متر مکعب است.
ذخایر نفت دریای خزر از ۱۷ تا ۳۳ میلیارد بشکه نفت پیش‌بینی شده است. این منطقه همچنین دارای ۸ تریلیون متر مکعب ذخایر ثابت شده گازی است.
ایران و جست‌وجو برای نفت در خزر
ایران نیز در چند سال گذشته فعالیت‌هایی در زمینه اکتشاف و حفاری در دریای خزر داشته است. اخیرا سومین شناور یدک‌کش و پشتیبان (کاسپین سه) به منظور ارائه خدمات به سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر (البرز) در دریای خزر به آب انداخته شد. از دو سال گذشته فعالیت‌های اکتشافی سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر در آب‌های حاکمیتی ایران در دریای خزر با حفاری یک حلقه چاه اکتشافی تا عمق چهار هزار و ۵۰۰ متری از بستر دریا آغاز شده، اما تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است.
ایران می‌گوید که در آب‌های تحت مالکیت خود ۴۶ ساختار هیدروکربوری کشف کرده است، اما با توجه به این که ایران فن‌آوری تولید نفت و گاز در آب‌هایی با عمق بالای هزار متر را ندارد و شرکت‌های خارجی نیز به خاطر تحریم‌های بین‌المللی ریسک همکاری با ایران را به جان نمی‌خرند، اقدامات ملموسی در جهت بهره‌برداری از منابع انرژی خزر نتوانسته انجام دهد.
آذربایجان و تولید روزانه یک میلیون بشکه نفت از خزر
سابقه حفاری چاه و تولید نفت (مکانیکی و صنعتی) به اواسط قرن ۱۹ میلادی از میادین خشکی برمی‌گردد. از دهه ۱۹۶۰ بزرگ‌ترین پایگاه اکتشاف، حفاری و تولید شوروی سابق در سواحل باکو راه‌اندازی شد و بعد از فروپاشی اتحادیه، همین پایگاه با همه امکانات شامل ده‌ها کشتی جرثقیل‌دار برای جابه‌جایی دکل‌ها و دستگاه‌های حفاری در اختیار آذربایجان قرار گرفت. این کشور با کمک شرکت‌های آمریکایی و اروپایی، خصوصا «بریتیش پترولیوم» عملیات گسترده‌ای برای تولید نفت از دریای خزر آغاز کرده است.
سیمور علی‌یف، کار‌شناس نفت و گاز و مسئول بخش انرژی خبرگزاری «ترند کاپیتال» آذربایجان، در گفت‌وگو با رادیوفردا می‌گوید: از سال ۱۹۹۷ تاکنون که میادین «آذری-چراغ» و «گونشلی» در خزر مورد بهره‌برداری قرار گرفت، از این میادین ۲۳۸ میلیون تن نفت و ۶۰ میلیارد متر مکعب گاز استخراج شده است.
«آذربایجان بزرگ‌ترین شهرک انرژی دنیا را در فاصله ۴۰ کیلومتری از ساحل خزر با نام «نفت داشلاری» بر روی سکوهای فولادی با همه امکانات یک شهرک واقعی برای زیست، در دریای خزر راه‌اندازی کرده و تقریبا در تمامی پروژه‌های لرزه‌نگاری سه‌بعدی، اکتشاف و حفاری توسط کشورهای ساحلی دریای خزر (به غیر از ایران) مشارکت دارد.»
هم اکنون سالانه ۵۰ میلیون تن نفت و حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز در آذربایجان تولید می‌شود. با آغاز بهره‌برداری از دومین فاز «شاه دنیز»، بزرگ‌ترین میدان گازی آذربایجان، تولید گاز این کشور فقط از این میدان ۱۴ میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت.
ساخت دو سیستم عامل جدید، اجرای عملیات حفاری ۲۶ چاه زیردریایی، همچنین احداث ۵۰۰ کیلومتری خط لوله زیردریایی در عمق ۵۵۰ متر در چارچوب پروژه «شاه دنیز» برنامه‌ریزی شده است. این میدان ظرفیت تولید ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز در سال را دارد، فاز اول آن عملیاتی شده و فاز دوم تا ۲۰۰۷ به صورت کامل در مدار تولید قرار خواهد گرفت.
آقای علی‌یف می‌گوید که در اول ماه اکتبر در مورد انتخاب مسیر حمل گاز استخراج شده از میدان «شاه دنیز» با ذخیره ثابت شده یک تریلیون و ۲۰۰ میلیارد متر مکعب گاز تصمیم‌گیری خواهد شد.
بزرگ‌ترین میدان نفتی خزر در آب‌های قزاقستان
قزاقستان با تولید روزانه یک میلیون و ۷۷۰ هزار بشکه نفت و ذخایر ۴۰ میلیارد بشکه‌ای نفت، بیشترین سهم ذخایر نفتی در دریای خزر را از آن خود کرده است. کاشاگان، بزرگ‌ترین میدان نفتی دریای خزر، با ذخیره ۹ الی ۱۶ میلیارد بشکه‌ای نفت در آب‌های تحت مالکیت قزاقستان قرار دارد. این میدان در زمره ده میدان بزرگ نفتی دنیا قرار دارد و شرکت‌های عظیم نفتی از جمله انی، اکسان موبیل، رویال داچ شل و توتال در برداشت منابع هیدروکربوری آن فعالیت دارند. این میدان قرار است در سال آینده در مدار بهره‌برداری قرار بگیرد.
روسیه بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان
بر اساس آمار و اطلاعات شرکت «بی‌پی»، میزان ذخایر اثبات شده نفت خام روسیه در حوزه دریای خزر سه میلیارد بشکه برآورد شده است. روسیه در سال‌های گذشته در آب‌های دریای خزر به عملیات اکتشاف، حفاری و بهره‌برداری دست زده است و اخیرا روزانه حدودا ۲۰۰ هزار بشکه نفت از آب‌های خزر برداشت می‌کند.
روسیه با ۷۷ میلیارد بشکه ذخایر نفت ثابت شده و تولید روزانه ۱۰ میلیون و ۲۷۰ هزار بشکه نفت بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت دنیاست. ذخایر گازی روسیه حدودا ۵۰ تریلیون متر مکعب است و سالانه ۵۸۹ میلیارد متر مکعب گاز تولید می‌کند که از نظر ذخایر گاز اولین و از نظر تولیدات گاز بعد از ایالات متحده آمریکا دومین جایگاه را در جهان دارد.
هم اکنون شرکت گازپروم روسیه پروژه‌های گسترده‌ای برای تولید نفت و گاز از آب‌های خزر انجام می‌دهد.
بر اساس گزارش مرکز آمار شرکت «بی‌پی»، ترکمنستان در سال ۲۰۱۰ مجموعا سه میلیارد و ۷۳۰ میلیون متر مکعب گاز به چین صادر کرده است.
در سال گذشته میلادی، ترکمنستان به غیر از چین، مقدار شش و نیم میلیارد متر مکعب گاز به ایران و حدودا ۱۰ میلیارد متر مکعب هم به روسیه صادرات گاز داشته است.
در همین حال این کشور طبق قراردادهای منعقده، در نظر دارد صادرات گاز به چین را به ۳۰ میلیارد متر مکعب در سال برساند و سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز نیز به ایران بفروشد.
موفقیت چشمگیر ترکمنستان فقط منحصر به تحکیم جایگاه خود به عنوان صادرکننده گاز نیست، این کشور روز پنج‌شنبه گذشته نیز برای اولین بار یک چاه نفتی در بخش آب‌های کم‌عمق دریای خزر حفر کرد. انتظار می‌رود ترکمنستان از چاه شماره ۱۴۷ که در عمق ۴۴۰۰ کیلومتری خزر در میدان نفتی «کوتور تپه» حفر شده است، روزانه ۸۰۰ تن نفت استخراج کند.
این کشور میدان‌های واقع در دریای خزر را به ۳۲ بلوک تقسیم کرده و با همکاری شرکت‌های بزرگ خارجی مانند «دراگون اویل» امارات و «پتروناس» مالزی عملیات لرزه‌نگاری، اکتشاف و حفاری دریایی را آغاز کرده است.
ترکمنستان همچنین اخیرا دور تازه‌ای از مذاکرات حول توسعه میدان‌های انرژی واقع در آب‌های خزر خود را با شرکت‌های آمریکایی و اروپایی آغاز کرده است. برای نمونه شرکت RWE آلمان اخیرا تفاهم‌نامه‌ای با دولت ترکمنستان برای عملیاتی کردن بخشی از میادین هیدروکربوری خود در اعماق خزر را امضا کرده است.
طبق آمار رسمی، این کشور در سال ۲۰۱۰ حدودا ۴۲ میلیارد و پانصد میلیون متر مکعب گاز تولید کرده است. بر اساس برنامه توسعه صنایع نفت و گاز ترکمنستان، قرار است میزان استخراج سالانه گاز طبیعی این کشور تا سال ۲۰۱۵ به صد میلیارد متر مکعب افزایش یابد.
اخیراً اعلام شد که ذخایر پیش‌بینی‌شده گاز طبیعی این کشور تنها در یک میدان گازی «یولاتان جنوبی- عثمان» در شرق ترکمنستان تا ۲۱ تریلیون متر مکعب است.
ذخایر نفت دریای خزر از ۱۷ تا ۳۳ میلیارد بشکه نفت پیش‌بینی شده است. این منطقه همچنین دارای ۸ تریلیون متر مکعب ذخایر ثابت شده گازی است.
ایران و جست‌وجو برای نفت در خزر
ایران نیز در چند سال گذشته فعالیت‌هایی در زمینه اکتشاف و حفاری در دریای خزر داشته است. اخیرا سومین شناور یدک‌کش و پشتیبان (کاسپین سه) به منظور ارائه خدمات به سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر (البرز) در دریای خزر به آب انداخته شد. از دو سال گذشته فعالیت‌های اکتشافی سکوی نیمه‌شناور امیرکبیر در آب‌های حاکمیتی ایران در دریای خزر با حفاری یک حلقه چاه اکتشافی تا عمق چهار هزار و ۵۰۰ متری از بستر دریا آغاز شده، اما تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است.
ایران می‌گوید که در آب‌های تحت مالکیت خود ۴۶ ساختار هیدروکربوری کشف کرده است، اما با توجه به این که ایران فن‌آوری تولید نفت و گاز در آب‌هایی با عمق بالای هزار متر را ندارد و شرکت‌های خارجی نیز به خاطر تحریم‌های بین‌المللی ریسک همکاری با ایران را به جان نمی‌خرند، اقدامات ملموسی در جهت بهره‌برداری از منابع انرژی خزر نتوانسته انجام دهد.
آذربایجان و تولید روزانه یک میلیون بشکه نفت از خزر
سابقه حفاری چاه و تولید نفت (مکانیکی و صنعتی) به اواسط قرن ۱۹ میلادی از میادین خشکی برمی‌گردد. از دهه ۱۹۶۰ بزرگ‌ترین پایگاه اکتشاف، حفاری و تولید شوروی سابق در سواحل باکو راه‌اندازی شد و بعد از فروپاشی اتحادیه، همین پایگاه با همه امکانات شامل ده‌ها کشتی جرثقیل‌دار برای جابه‌جایی دکل‌ها و دستگاه‌های حفاری در اختیار آذربایجان قرار گرفت. این کشور با کمک شرکت‌های آمریکایی و اروپایی، خصوصا «بریتیش پترولیوم» عملیات گسترده‌ای برای تولید نفت از دریای خزر آغاز کرده است.
سیمور علی‌یف، کار‌شناس نفت و گاز و مسئول بخش انرژی خبرگزاری «ترند کاپیتال» آذربایجان، در گفت‌وگو با رادیوفردا می‌گوید: از سال ۱۹۹۷ تاکنون که میادین «آذری-چراغ» و «گونشلی» در خزر مورد بهره‌برداری قرار گرفت، از این میادین ۲۳۸ میلیون تن نفت و ۶۰ میلیارد متر مکعب گاز استخراج شده است.
«آذربایجان بزرگ‌ترین شهرک انرژی دنیا را در فاصله ۴۰ کیلومتری از ساحل خزر با نام «نفت داشلاری» بر روی سکوهای فولادی با همه امکانات یک شهرک واقعی برای زیست، در دریای خزر راه‌اندازی کرده و تقریبا در تمامی پروژه‌های لرزه‌نگاری سه‌بعدی، اکتشاف و حفاری توسط کشورهای ساحلی دریای خزر (به غیر از ایران) مشارکت دارد.»
هم اکنون سالانه ۵۰ میلیون تن نفت و حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز در آذربایجان تولید می‌شود. با آغاز بهره‌برداری از دومین فاز «شاه دنیز»، بزرگ‌ترین میدان گازی آذربایجان، تولید گاز این کشور فقط از این میدان ۱۴ میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت.
ساخت دو سیستم عامل جدید، اجرای عملیات حفاری ۲۶ چاه زیردریایی، همچنین احداث ۵۰۰ کیلومتری خط لوله زیردریایی در عمق ۵۵۰ متر در چارچوب پروژه «شاه دنیز» برنامه‌ریزی شده است. این میدان ظرفیت تولید ۲۰ میلیارد متر مکعب گاز در سال را دارد، فاز اول آن عملیاتی شده و فاز دوم تا ۲۰۰۷ به صورت کامل در مدار تولید قرار خواهد گرفت.
آقای علی‌یف می‌گوید که در اول ماه اکتبر در مورد انتخاب مسیر حمل گاز استخراج شده از میدان «شاه دنیز» با ذخیره ثابت شده یک تریلیون و ۲۰۰ میلیارد متر مکعب گاز تصمیم‌گیری خواهد شد.
بزرگ‌ترین میدان نفتی خزر در آب‌های قزاقستان
قزاقستان با تولید روزانه یک میلیون و ۷۷۰ هزار بشکه نفت و ذخایر ۴۰ میلیارد بشکه‌ای نفت، بیشترین سهم ذخایر نفتی در دریای خزر را از آن خود کرده است. کاشاگان، بزرگ‌ترین میدان نفتی دریای خزر، با ذخیره ۹ الی ۱۶ میلیارد بشکه‌ای نفت در آب‌های تحت مالکیت قزاقستان قرار دارد. این میدان در زمره ده میدان بزرگ نفتی دنیا قرار دارد و شرکت‌های عظیم نفتی از جمله انی، اکسان موبیل، رویال داچ شل و توتال در برداشت منابع هیدروکربوری آن فعالیت دارند. این میدان قرار است در سال آینده در مدار بهره‌برداری قرار بگیرد.
روسیه بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان
بر اساس آمار و اطلاعات شرکت «بی‌پی»، میزان ذخایر اثبات شده نفت خام روسیه در حوزه دریای خزر سه میلیارد بشکه برآورد شده است. روسیه در سال‌های گذشته در آب‌های دریای خزر به عملیات اکتشاف، حفاری و بهره‌برداری دست زده است و اخیرا روزانه حدودا ۲۰۰ هزار بشکه نفت از آب‌های خزر برداشت می‌کند.
روسیه با ۷۷ میلیارد بشکه ذخایر نفت ثابت شده و تولید روزانه ۱۰ میلیون و ۲۷۰ هزار بشکه نفت بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت دنیاست. ذخایر گازی روسیه حدودا ۵۰ تریلیون متر مکعب است و سالانه ۵۸۹ میلیارد متر مکعب گاز تولید می‌کند که از نظر ذخایر گاز اولین و از نظر تولیدات گاز بعد از ایالات متحده آمریکا دومین جایگاه را در جهان دارد.
هم اکنون شرکت گازپروم روسیه پروژه‌های گسترده‌ای برای تولید نفت و گاز از آب‌های خزر انجام می‌دهد.