«هیچ‌یک از ساکنان محلهٔ آرام و دلنشین شهر نمی‌توانستند تصور کنند که جاسوسان روس در همسایگی‌شان زندگی می‌کردند»؛ این جمله آغازگر اغلب گزارش‌هایی است که این روزها، رسانه‌های غربی دربارۀ جاسوسان روس منتشر کرده‌اند.
زیر ذره‌بین نیروهای امنیتی غربی، این جاسوسان زن و مرد که اغلب متأهل و صاحب چند فرزند و دارای شغل‌های ثابت و زندگی «کاملاً معمولی» به‌نظر می‌رسند، هویت ساختگی خود را از دست می‌دهند؛ هویتی که میلیون‌ها دلار برای آن هزینه می‌شود.
با این حال سرانجام معلوم می‌شود این زنان و مردان به‌ظاهر معمولی، در واقع مأموران سازمان‌های اطلاعاتی روسیه هستند که در آمریکا و کشورهای متحد، با دستور دولت خود کارزارهای تبلیغاتی، عملیات تخریبی و حتی کشتار مخالفان کرملین را هماهنگ و اجرا می‌کنند.
تازه‌ترین گزارش وال‌استریت جورنال از ماجرای «ماریا روزا مایر مونوس» و «لودویگ گیش» پرده برمی‌دارد که پیش از بازداشت به عنوان شهروندان آرژانتینی ساکن لوبلیانا، پایتخت اسلوونی، شناخته می‌شدند.
ماریا به‌ظاهر صاحب گالری هنری بود و همسرش، لودویگ، دفتر خدمات کامپیوتری داشت؛ دو فرزندشان دانش‌آموز مدرسهٔ بین‌المللی بودند. اما طبق گفته‌های منابع امنیتی غربی، همه‌چیز زندگی این افراد بر دروغ بنا شده بود.
«لودویگ» در حقیقت، آرتیوم ویکتورویچ دولتزف، افسر ارشد سازمان اطلاعات خارجی روسیه است و «ماریا» که نام حقیقی او، آنا والریونا دولتزوا است، در همین سازمان جاسوسی رتبه‌ای حتی بالاتر از همسر خود دارد. داخل یخچال خانۀ این زوج، جعبه‌ای با صدها هزار یورو مخفی و جاسازی شده بود و کامپیوترشان هم به سیستم ارتباطی خاصی مجهز بوده که تا کنون مهندسان غربی نتوانسته‌اند آن را رمزگشایی کنند.
گزارش‌ها حاکی است آغاز مأموریت این جاسوسان روس به ۱۲ سال پیش باز می‌گردد؛ زمانی که آنها با ویزای گردشگری از مرز اروگوئه وارد آرژانتین شدند. لودویگ فوراً با این ادعا که مادرش آرژانتینی است اما خودش متولد نامیبیا و شهروند اتریش است، به ادارهٔ مهاجرت مراجعه و درخواست تابعیت آرژانتینی کرد.
ماریا هم مدعی شد متولد یونان و شهروند مکزیک است؛ او یک سال پس از همسرش و همزمان با تولد دخترشان سوفی برای دریافت تابعیت آرژانتین اقدام کرد. دو سال بعد پسرشان دانیل به دنیا آمد. پس از پنج سال زندگی «آرام و معمولی» در آرژانتین، این خانواده با ویزای گردشگری به اسلوونی رفتند و دو سال بعد در این کشور مدرک اقامت دائم دریافت کردند.
بنابر یافته‌های سازمان‌های امنیتی غربی، این جاسوسان روس از اسلوونی به عنوان پایگاهی برای انتقال پول نقد و پیام‌های مسکو و تقویت حلقهٔ جاسوسی روسیه در سراسر اروپا استفاده می‌کردند؛ کشوری عضو اتحادیهٔ اروپا و ناتو و در عین حال نسبتاً دورافتاده از بروکسل و بدون نهادهای قدرتمند ضدجاسوسی.
از سال ۲۰۲۲، همزمان با آغاز تهاجم گستردهٔ نظامی روسیه علیه اوکراین، مأموریت واقعی این جاسوسان آغاز شد. گویا آنها موظف شده بودند از آژانس انرژی، تنها نهاد مهم اتحادیهٔ اروپا مستقر در لیوبلیانا، اطلاعات درون‌سازمانی دریافت کنند.
سازمان جاسوسی اسلوونی موسوم به «سُوا» (SOVA) با دریافت اطلاعات از نهادهای امنیتی کشورهای هم‌پیمان، این خانوادهٔ «آرژانتینی» را زیر نظر گرفت. در اوایل دسامبر ۲۰۲۲ این زن و شوهر بازداشت شدند و اندکی بعد روسیه از دولت اسلوونی درخواست کرد این مأموران سازمان اطلاعات خارجی روسیه به مسکو بازگردند.
هرچند گزارش‌ها حاکی است دولت اسلوونی حاضر شده بود این درخواست را بپذیرد اما سرانجام این مذاکرات به نتیجه نرسید.
اکنون این دو جاسوس روس ۱۸ ماه است که در بازداشتگاه، در انتظار برگزاری دادگاه پشت درهای بسته هستند. بنابر گزارش‌ها، آن دو از نامزدهای احتمالی برای مبادله با شهروندان خارجی تحت بازداشت در زندان‌های روسیه هستند که در میان آنها، نام ایوان گرشکوویچ خبرنگار وال‌استریت جورنال، هم به‌چشم می‌خورد.
فرزندان این زوج که گفته می‌شود طوری تربیت شده‌اند که بتوانند به فعالیت پدر و مادر خود ادامه دهند، در حال حاضر زیر نظر نهادهای مسئول مراقبت از کودکان، با یک خانوادهٔ دیگر زندگی می‌کنند.
به گزارش وال‌استریت جورنال، به فاصلۀ کوتاهی پس از یورش بامدادیِ نیروهای امنیتی به خانهٔ ماریا و لودویگ در اسلوونی، دو مظنون دیگر روس – زن و مردی با همین نام‌ها و گذرنامه‌های یونانی و برزیلی – ناگهان از خانه و زندگی‌شان در آتن و ریو دو ژانیرو ناپدید شدند و کسب‌وکار و شرکای عاطفی‌شان را که از هویت واقعی آنها بی‌خبر بودند، رها کردند.
آن دو در واقع، زن و شوهر اطلاعاتی روس بودند که به‌طور جداگانه در یونان و برزیل، مشغول نقش بازی کردن و پیش‌برد داستان ساختگی زندگی‌شان بودند؛ روندی که بنابر برآورد سازمان‌های اطلاعاتی غربی، مستلزم صرف میلیون‌ها دلار برای هر یک از آنها بوده است.
به گفتۀ مأموران امنیتی غربی، در پی بازداشت‌های اسلوونی، آن دو بلافاصله از ترس فروپاشی بیشتر شبکۀ جاسوسی روسیه از سوی گردانندگان‌شان به مسکو فراخوانده شدند.
از گزارش‌ها چنین برمی‌آید که اعزام جاسوسان با پوشش «شهروندان معمولی» به نخستین روزهای دولت بولشویک بازمی‌گردد. در سال‌های جنگ جهانی دوم و به‌ویژه در نخستین سال‌های جنگ سرد، جاسوسان روس فاقد سمت دیپلماتیک در آمریکا و اروپا به دنبال فن‌آوری‌های پیشرفته از جمله تازه‌ترین اکتشافات هسته‌ای بودند.
گوشه‌ای از فعالیت‌های مأموران مخفی «کاگ‌ب» در آن دوران، در مجموعهٔ تلویزیونی معروف «آمریکایی‌ها» به تصویر کشیده شده است.
بازداشت ۱۰ نفر به اتهام جاسوسی بلندمدت به نفع روسیه در آمریکا در سال ۲۰۱۰ نشان داد فعالیت جاسوسان روسِ فاقد پوشش دیپلماتیک هیچ‌گاه متوقف نشده بود. بنابر برآورد منابع غربی، پس از اخراج بیش از ۷۰۰ دیپلمات روس از آمریکا و کشورهای متحد در پی تهاجم گستردهٔ نظامی روسیه به اوکراین، شمار مأموران اطلاعاتی روس با پوشش «شهروندان معمولی» در غرب چند برابر شده است.
به‌علاوه از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در بیش از دو سال گذشته، مظنونان روس دیگری که به سراسر اروپا، از هلند و نروژ گرفته تا جمهوری چک و بلغارستان، نفوذ کرده بودند لو رفته‌اند.
در پی شناسایی جاسوسان روس در اسلوونی، دولت این کشور مظنون شده کسانی که به‌طور روزافزون به عنوان دانشجو در دانشگاه‌های این کشور ثبت‌نام می‌کنند و سن بسیاری از آنها حدود ۴۰ یا ۵۰ سال است، ممکن است مأموران اطلاعاتی دولت روسیه باشند.
گزارش‌ها حاکی است که دو ماه پیش، دست‌کم هشت نفر از این «دانشجویان» و همچنین کاردار نظامی سفارت روسیه به دلیل انتشار تبلیغات سیاسی کرملین از اسلوونی اخراج شده‌اند.
به گزارش وال‌استریت جورنال، در خانه‌ای که جاسوسان بازداشت‌شدهٔ روس در پایتخت اسلوونی اقامت داشتند، یک خانوادهٔ روس دیگر نیز سکونت دارد.
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه که خود زمانی مأمور کاگ‌ب بود بارها با تمجید از جاسوسان روس، آنها را به سمت‌های مهم منصوب کرده است.
رئيس پیشین دفتر سی‌آی‌ای در مسکو در مصاحبه با وال‌استریت جورنال این احتمال را مطرح کرده است که ولادیمیر پوتین، خود شخصاً و به‌طور مرتب گزارش فعالیت‌های جاسوسان روس در سراسر جهان را دریافت می‌کند.
