تازه‌ترین نشست ناتو در شرایطی از روز ۱۹ تیر در واشینگتن آغاز می‌شود که با توجه به احتمال بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، موضوع هماهنگی برای پشتیبانی از اوکراین در مقابله با تهاجم گستردهٔ نظامی روسیه در رأس دستور کار این اجلاس است.
روابط با چین و چالش‌ها درون سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نیز در کانون توجه این نشست سه روزه خواهد بود.
هفتادوپنجمین سالگرد تأسیس ناتو
جو بایدن، رئيس‌جمهور آمریکا، به مدت سه روز میزبان هم‌پیمانان خود در ناتو است که برای گرامی‌داشت هفتاد و پنجمین سالگرد تأسیس پیمان آتلانتیک شمالی در واشینگتن گردهم آمده‌اند.
ینس استولتنبرگ ریاست این اجلاس را برعهده دارد. مارک روته، نخست‌وزیر پیشین هلند که به عنوان دبیرکل آیندۀ ناتو برگزیده شده است، از اکتبر آینده کار خود را آغاز می‌کند.
ناتو در آوریل ۱۹۴۹ با هدف دفاع جمعی پایه‌گذاری شد و اکنون با ۳۲ عضو، بزرگ‌ترین پیمان نظامی در جهان است.
بر اساس بیانیهٔ ناتو، «دفاع از دموکراسی، آزادی، حقوق بشر و ارجحیت قانون» ارزش‌هایی است که اعضای این پیمان را متحد کرده است.
یکی از ارکان کلیدی ناتو، مادهٔ پنج این پیمان است که به موجب آن، همهٔ اعضا متعهدند در صورت حملۀ خارجی به یکی از کشورهای عضو، برای مقابله با هر گونه تهاجمی متحد شوند.
درخواست‌ها روی میز اوکراین
اوکراین در اجلاس واشینگتن عضو ناتو نخواهد شد اما تعیین دورنمای عضویت این کشور از موضوعات مورد توجه است.
سران ناتو در اجلاس خود در سال ۲۰۰۸ برای نخستین بار از عضویت آتی اوکراین در این پیمان استقبال کردند. در پاییز ۲۰۲۲ اوکراین رسماً برای عضویت در این پیمان درخواست کرد.
روسیه عضویت اوکراین در این پیمان را از خطوط قرمز می‌داند و به‌تازگی ولادیمیر پوتین، رئيس‌جمهور روسیه، انصراف کی‌یف از عضویت در ناتو را یکی از مفاد کلیدی توافق صلح آتی برشمرد.
اما اعضای ناتو نیز برای پذیرش اوکراین عجله ندارند. از گزارش‌های متعدد برمی‌آید آمریکا و آلمان که مهم‌ترین حامیان اوکراین پس از تهاجم گستردهٔ نظامی روسیه هستند، می‌کوشند تا عضویت اوکراین در ناتو را به تعویق بیندازند.
از منابع دیپلماتیک چنین برمی‌آید که در لایحهٔ ۷۵مین اجلاس ناتو، مسیر عضویت اوکراین در این پیمان «بازگشت‌ناپذیر» خوانده می‌شود. در عین حال، هیچ‌گونه زمان‌بندی برای این عضویت تعیین نخواهد شد.
ولودیمیر زلنسکی، رئيس‌جمهور اوکراین که از مهمانان ویژهٔ این اجلاس به‌شمار می‌رود، ابراز امیدواری کرده که متن این لایحه بیشتر با درخواست‌های کی‌یف هماهنگ شود.
اعضای ناتو بارها تأکید کرده‌اند برای جلوگیری از تقابل هسته‌ای، درگیر جنگ با روسیه نخواهند شد؛ از همین رو پیش از بازگشت صلح به اوکراین، عضویت این کشور در ناتو عملاً منتفی است.
مسئله کمک‌های نظامی
هرچند عضویت اوکراین در ناتو همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، اما کمک به این کشور برای مقابله با روسیه از مهم‌ترین موضوعات اجلاس ناتو قلمداد می‌شود.
انتظار می‌رود در جریان این اجلاس سه‌روزه که در ۲۱ تیرماه خاتمه می‌یابد، بسیاری از کشورهای عضو ناتو از ارسال محموله‌های بیشتر تسلیحاتی به کی‌یف خبر بدهند.
در پی حملات هوایی روسیه علیه اوکراین که در آستانهٔ اجلاس ناتو، قربانیان متعددی در میان غیرنظامیان برجای گذاشته است، آمریکا و متحدانش وعده داده‌اند پدافند هوایی اوکراین را تقویت کنند. بنا بر بیانیهٔ کاخ سفید، گام‌های عملی در این زمینه در جریان اجلاس ناتو اعلام خواهد شد.
قرار است ناتو مدیریت و هماهنگی کمک‌های نظامی به اوکراین را از «گروه رامشتاین» به رهبری آمریکا برعهده گیرد. با این هدف، دفتری با ۷۰۰ پرسنل از ناتو و کشورهای عضو در ویسباد آلمان دایر و بودجهٔ ۴۰ میلیارد یورویی برای سال جاری میلادی تعیین شده است.
در عین حال، هنوز هیچ سازوکاری برای جمع‌آوری این بودجه در نظر گرفته نشده است و راه‌حل‌های این مسئله، طی همین روزها در واشینگتن بررسی می‌شود.
دیگر چالش‌های پیش رو
تهدیدهای روسیه که از آغاز تهاجم گستردهٔ نظامی علیه اوکراین به سطحی کم‌سابقه رسیده، از موضوعات کلیدی ۷۵مین اجلاس سران ناتو است.
تقویت قدرت دفاعی برای مقابله با حملهٔ احتمالی روسیه علیه اعضای این پیمان ضروری ارزیابی شده و با این هدف، ناتو شمار نیروهای خود در مرزهای شرقی را به نیم میلیون نفر رسانده است. ناتو به‌طور همزمان، رزمایش‌های نظامی را در سطحی برگزار می‌کند که از دوران جنگ سرد سابقه نداشته است.
در عین حال کارشناسان نظامی بر این باورند که برخی قطعات پازل دفاعی هنوز در جای خود قرار نگرفته است، از جمله موضوع تأمین مالی ناتو و تعهد کشورهای عضو برای تخصیص دو درصد تولید ناخالص ملی خود به این پیمان، در نشست واشینگتن پیگیری خواهد شد.
وضعیت داخلی در آمریکا با توجه به انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور در نوامبر آینده نیز از موضوعات احتمالی مورد بحث است. انتخابات اخیر در بریتانیا و فرانسه و انتخابات آتی در آلمان نیز از جمله عواملی است که بر راه‌های پیش روی ناتو تأثیرگذار خواهد بود.
اما مهم‌ترین چالش در کنار مسئله جنگ در اوکراین، تهدیدهای احتمالی از طرف چین است؛ تنش‌ها پیرامون تایوان، ارسال تسلیحات کرهٔ شمالی به روسیه و نقش خود چین که به‌رغم پافشاری بر بی‌طرفی در جنگ علیه اوکراین، به هم‌پیمان اصلی روسیه مبدل شده است، از سلسله دغدغه‌های سران ناتو در اجلاس کنونی است.
در آستانهٔ این نشست، چین با بلاروس در مرزهای شرقی این پیمان رزمایش مشترک آغاز کرد. از گزارش‌ها برمی‌آید سران ناتو در بیانیهٔ ۷۵مین اجلاس در واشینگتن خطاب به چین با لحنی که احتمالاً تندتر از پیش خواهد بود، تأکید خواهند کرد که روابط مثبت پکن با غرب نمی‌تواند همزمان با افزایش حمایت از مسکو در جنگ علیه اوکراین ادامه یابد.
سران استرالیا، نیوزیلند، ژاپن و کرهٔ جنوبی نیز به این اجلاس دعوت شده‌اند تا در بررسی وضعیت اقیانوس آرام مشارکت کنند. انتظار می‌رود در حاشیۀ این اجلاس توافق‌هایی در زمینهٔ تأمین امنیت دریایی و سایبری این کشورها با کشورهای عضو ناتو امضا شود.
