آیت‌الله علم الهدی در نمازجمعه ۱۹ مرداد ۹۷ گفت که حسن روحانی «می‌گوید آمریکا که با ما چنین کرد، برویم با انگلیس و فرانسه ناپاکی که قرن‌ها، دشمنی، عداوت و ناپاکی این‌ها را بر ما ثابت کرده، معامله کنیم، قرآن می‌گوید این منطق منافقین بود... رفتید مذاکره کردید، اینقدر نشستید و برنامه اجرا کردید، دلار ۳ هزار تومان را کردید ۱۰ هزار تومان، باز هم می‌خواهید مذاکره کنید؟ باز هم همین راه را پیش می‌برید؟... امروز هم یک عده نیروهای متدین می‌گویند آمریکا را بدبخت کردیم، ۴۰ سال است این‌ها به خاک نفرت نشستند، امروز منفورتر از دولت و پرچم آمریکا روی کره زمین دیگر هیچ چیز نیست؛ ما هم جلو می‌رویم و نمی‌ترسیم، ایمان داریم، تسلیم خدا هستیم و هرچه سرنوشت باشد جلو می‌رویم تا به جایی برسیم که کشته و نابود شویم یا این پرچم را به دست صاحبش برسانیم و همه چیز را درست کند...خندق را بکنید، امروز هم به خندق نیاز داریم، کمک کنید خندق بکنیم».
نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی یک ادعای تبیینی و چهار ادعای تجویزی دارد:
ادعای تبیینی: مذاکره با آمریکا و توافق هسته‌ای موجب افزایش قیمت دلار از ۳ هزار تومان به ۱۰ هزار تومان شد.
ادعای تجویزی اول: با آمریکا مطلقاً مذاکره نکنید.
ادعای تجویزی دوم: اروپا هیچ تفاوتی با آمریکا ندارد و هرگز با آنها نیز مذاکره نکنید.
ادعای تجویزی سوم: باید مانند جنگ خندق در صدر اسلام، دور ایران خندق بکنیم، آن قدر بجنگیم تا یا همه کشته و نابود شویم، و یا پرچم جمهوری اسلامی را به دست امام زمان بسپاریم.
ادعای تجویزی چهارم: کلیه احتکارکنندگان کالاها را به عنوان مفسد فی‌الارض در ملأ عام اعدام کنیم تا مشکلات اقتصادی رفع شوند.
نگاهی به ادعای تبیینی
هیچ اقتصاددانی نگفته و نمی‌تواند ادعا کند که مذاکره با آمریکا و توافق هسته‌ای موجب چند برابر شدن قیمت دلار شد. عکس این مدعا به یک معنا صادق‌تر است. یعنی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و آغاز تحریم‌های کمرشکن، از طریق تشدید انفجاری عدم اعتماد به آینده، موجب افزایش قیمت دلار شد.
برای تأیید این مدعا می‌توان به نمونه‌های روسیه و ترکیه هم استناد کرد. با تحریم‌های آمریکا، ارزش پول ملی روسیه و ترکیه هم کاهش یافت. لیر ترکیه از آغاز سال میلادی جاری نزدیک به ۴۵ درصد ارزش برابری خود را از دست داده است. در مورد ترکیه فقط و فقط دو وزیر کشور و دادگستری این کشور تحریم شده‌اند و در ۱۹ مرداد ۹۷ دونالد ترامپ در توئیتی نوشت: «در حالی که ارزش واحد پول ترکیه، لیر، به سرعت در برابر دلار بسیار قوی ما، سقوط می‌کند، مجوز دو برابر کردن تعرفه واردات فولاد و آلومینیوم از این کشور را صادر کردم! تعرفه آلومینیوم از این پس ۲۰ درصد و فولاد ۵۰ درصد خواهد بود. روابط با ترکیه در برهه کنونی خوب نیست!»
رجب طیب اردوغان هم بلافاصله گفته اگر آمریکا دلار دارد، ما خدا داریم. مردم دلارها و طلاهایشان را به لیر تبدیل کنند تا پاسخ دندان‌شکنی به توطئه «جنگ اقتصادی» آمریکا بدهند. آمریکایی‌ها هنوز مردم ترکیه را نشناخته‌اند و در حال حمایت از رهبر کودتا هستند.
واقعیت این است که کاهش چشمگیر ارزش لیر ترکیه را نمی‌توان به نزاع آمریکا و ترکیه فروکاست، بلکه متغیرهای اقتصادی نقش مهم‌تری در این مورد دارند. چنان که یالچین کاراتپه، استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه آنکارا، امروز گفت: از دست رفتن ارزش پول ملی در وضعیت کنونی ناشی از وجود بیماری در ساختار اقتصاد کشور است. نرخ بیکاری رو به افزایش، نرخ رشد اقتصادی رو به کاهش، کسری تراز تجاری در حال افزایش و تداوم رشد تورم در بازار کشور از جمله واقعیت‌ها و بیماری‌های دردناک در اقتصاد ترکیه است که به یک باره سر باز کرده و در چند ماه اخیر آرام آرام به صورت کاهش ارزش پول ملی کشور خود را نشان می‌دهد.
در مورد ایران، از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون، اقتصاد دولتی رانتی، همیشه از طریق یارانه‌های کلان -به خصوص در بخش انرژی- قیمت‌ها را سرکوب کرده است. قیمت دلار و دیگر ارزهای خارجی نیز به شدت همیشه سرکوب شده است. این سرکوب‌های بلندمدت، هر از گاهی به طور انفجاری در افزایش موجی قیمت ارزهای خارجی خود را آشکار می‌سازد. برای توضیح این مدعا و ارزیابی قیمت واقعی دلار کافی است نگاهی به سه شاخص مهم اقتصادی ایران بیفکنیم:
یکم- نرخ تورم: به گزارش بانک جهانی، میزان تورم در ایران در ۳۹ سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۷ به ترتیب ۱۰.۴، ۲۰.۶ ، ۲۴.۲ ،۱۸.۶ ، ۱۹.۷ ، ۱۲.۵ ، ۴.۳، ۱۸.۴، ۲۸.۵، ۲۸.۶، ۲۲.۳، ۷.۶، ۱۷.۱ ، ۲۵.۸، ۲۱.۲، ۳۱.۴، ۴۹.۶، ۲۸.۹ ، ۱۷.۳، ۱۷.۸، ۲۰.۰، ۱۴.۴، ۱۱.۲، ۱۴.۳، ۱۶.۴، ۱۴.۷، ۱۳.۴، ۱۱.۹، ۱۷.۲، ۲۵.۵، ۱۳.۵، ۱۰.۱، ۲۰.۶، ۲۷.۳، ۳۹.۲، ۱۷.۲، ۱۳.۷، ۸.۵ و ۱۰ درصد بوده است. بدین ترتیب میانگین تورم سالانه در این مدت ۱۶.۴ درصد میشود.
دوم- حجم نقدینگی: به گزارش بانک مرکزی ایران، حجم نقدینگی از ۲۵۷۸.۶ هزار میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷، به ۱۵۸۰ هزار میلیارد تومان در خرداد ۱۳۹۷ افزایش یافته است.
سوم- رشد اقتصادی: به گزارش بانک جهانی، میزان رشد اقتصادی در ۳۹ سال ۱۹۷۹ تا ۲۰۱۷ به ترتیب منفی ۱۰.۵، منفی ۲۷.۵، منفی ۵.۱، مثبت ۲۷.۲، مثبت ۸.۵، منفی ۸.۷، مثبت ۲.۱، منفی ۱۰.۲، مثبت ۰.۶، منفی ۵.۳، مثبت ۶.۰، مثبت ۱۳.۸، مثبت ۱۲.۳، مثبت ۲.۸، مثبت ۱.۰، منفی ۱.۵، مثبت ۲.۲، مثبت ۵.۱، مثبت ۰.۴، مثبت ۲.۱، مثبت ۰.۸، مثبت ۵.۸، مثبت ۰.۷، مثبت ۷.۲، مثبت ۸.۷، مثبت ۴.۳، مثبت ۳.۱، مثبت ۵.۰ ، مثبت ۸.۱، مثبت ۰.۲، مثبت ۱.۰، مثبت ۵.۷، مثبت ۲.۶، منفی ۷.۴، منفی ۰.۲، مثبت ۴.۶، منفی ۱.۳، مثبت ۱۳.۴ و مثبت ۴.۳ درصد بوده است.
با توجه به ۳ شاخص یادشده ، دلار ۷ تومانی دهه ۱۳۵۰ اینک باید دست کم چند تومان شده باشد؟ اگر ارزش دلار با توجه به میزان تورم و رشد حجم نقدینگی- در شرایط رشد اقتصادی بسیار پائین- توسط بازار تعیین می‌شد، نه سرکوب دولتی، ۱۰ هزار تومان شدن دلار امری غیرطبیعی نبود و نیست.
بر اساس نظریه مقداری پول، همبستگی بلندمدت قویی میان رشد نقدینگی و تورم پیش‌بینی میشود. یعنی رشد پیوسته و زیاد حجم پول در اقتصاد موجب ایجاد تورم بالا میشود.
سرکوب قیمت انرژی نمونه دیگری از این رویه نادرست است که موجب قاچاق گسترده و فساد بالا شده است. وقتی بنزین به قیمت ۱۰ سنت در ایران به فروش می‌رسد، قاچاق گسترده آن به کشورهای همسایه امری طبیعی است. سیاست‌های پوپولیستی به هیچ یک از دولت‌ها اجازه نداده است که قیمت‌ها را واقعی سازند. در دوران خاتمی قرار شد که قیمت انرژی (آب، برق، گاز، بنزین، نفت، و...) سالانه درصد معینی افزایش یابد. مجلس اصولگرای هفتم به ریاست غلامعلی حداد عادل قانون منع افزایش قیمت انرژی را تصویب کرد.
اینک نیز حسن روحانی از ترس اصولگرایان و پوپولیست‌ها، حاضر به واقعی‌سازی قیمت انرژی- خصوصاً بنزین- نیست. دولت باید کلیه قیمت‌ها را واقعی سازد و پول آن را صرف تولید، زیرساخت‌ها و یارانه جنسی- نه نقدی- به پنج دهک پایینی جامعه کند (عدالت به مثابه رفع تبعیض و به نفع طبقه محروم. چیزی شبیه مدل کشورهای اسکاندیناوی). بدین ترتیب نه تنها قاچاق بنزین منتفی خواهد شد، بلکه مصرف آن هم به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. اما این شجاعت در حسن روحانی- که سودای دور از دسترس ولی فقیه شدن دارد- وجود ندارد. او نمی‌خواهد به سرنوشت رؤسای جمهور قبلی دچار شود و سودای رهبری دارد، اما گویی به فکر سرنوشت ایران و ایرانیان نیست. این اقتصاد بدون اصلاحات بنیادین سامان نخواهد گرفت. اصلاحاتی که اگر بخواهد کارایی داشته باشد، باید با سیاست خارجی صلح‌طلبانه همراه شود. سیاستی که در تنش با جهان غرب و جهان عرب نباشد.
نگاهی به ادعاهای تجویزی
ادعاهای تجویزی نماینده آیت‌الله خامنه‌ای بسیار مضحکند. مذاکره و توافق هسته‌ای موجب کاهش شدید تورم و میانگین رشد اقتصادی سالانه پنج درصدی شد. قطع مذاکره و بازگشت به گذشته، تمامی شاخص‌های اقتصادی را ویران خواهد کرد و تمامی هزینه سنگین آن را مردم باید بپردازند (رجوع شود به مقاله «آیا تحریم‌های کمرشکن موجب سرنگونی جمهوری اسلامی میشود؟»).
اعدام احتکارکنندگان کالا و فاسدان اقتصادی، وقتی اقتصاد دولتی و رانتی است، هیچ فایده‌ای ندارد. فساد سیستماتیک موجود نیازمند اصلاح ساختاری است.
از همه عجیب‌تر ادعای تجویزی مقاومت تا کشته شدن همه و نابودی همگانی است. اگر فقیهان سالخورده ۷۰ الی ۹۵ ساله آماده جنگند، بروند در سوریه یا جای دیگری بجنگند و کشته شوند. دولت ترامپ نیز در حال پایین و بالا کردن دو راهبرد «تغییر رژیم» و «تغییر رفتار رژیم» است (رجوع شود به مقاله‌های «دولت آمریکا و حرکت اعتراضی مردمی دی ماه ۹۶» و «دولت ترامپ در ایران به دنبال تغییر رژیم است یا تغییر رفتار رژیم؟»). قطعاً پرچم را به دست امام زمان نخواهید داد، اما با اجبار مردم به کشته شدن، دست در دست ابلیس خواهید گذاشت.
