ایرانیان، طبق سنتی باستانی، در آخرین شب از فصل پاییز آیین یلدا را گرامی می‌دارند و بر اساس باوری کهن، زایش دوباره خورشید را جشن می‌گیرند.
جشن یلدا در شبی برگزار می‌شود که در آن ماه «دی» آغاز می‌شود. دی در روزگار مهرپرستی نام آفریننده نور بوده است.
شب یلدا، یا شب چله، آخرین شب آذرماه است و چون این شب با انقلاب زمستانی همزمان است، و از نخستین روز دی‌ماه طول روز بیشتر می‌شود، ایرانیان باستان شب یلدا را شب زایش دوباره مهر می‌دانستند و از همین رو آن را جشن می‌گرفتند.
انار و هندوانه، که در آیین‌های بزرگداشت یلدا جایی ثابت دارند، هر دو نماد خورشید هستند که به گفته مولوی، غیبتش «بیداری‌کش» است.
سنت جشن گرفتن یلدا از روزگاری به جای مانده است که مردمان گمان می‌کردند روشنایی و تاریکی در جنگی همیشگی هستند.
هر چند امروزه پدیده‌های طبیعی تبیین و تفسیرهایی علمی دارند و همچون گذشته با نگاهی فراطبیعی نگریسته نمی‌شوند، با این حال آیین‌هایی همانند شب یلدا همچنان برقرارند و در میان ایرانیان زنده مانده‌اند.
شب یلدا بزرگداشت زایش دوباره مهر است و هرچند که گاه با ناملایماتی، از جمله گرانی میوه و خوراکی‌های لازم برای این شب و همچنین با مقاومت کسانی که این آیین کهن را نپذیرفته‌اند روبه‌رو می‌شود، اما به هر روی جشن گرفتن یلدا جزیی از آیین‌های ایرانیان است.
