تولید و صادرات نفت خام ایران که طى یکصد سال گذشته به تنهایى بار اقتصاد یک پایه کشور را بر دوش داشته بدلیل ادامه و تشدید شرایط بحرانى چهار سال اخیر در خطر جدى توقف کامل قرار گرفته است. هشدار هاى تازه عماد حسینى سخنگوى کمیسیون انرژى مجلس شوراى اسلامى دایر بر تولید روزانه ۴۰۰ هزار بشکه نفت غیر صیانتى، باز گوى تنها بخشى از بحران کنونى در صنایع بالا دستى نفت ایران است.
اظهارات عماد حسینى در زمینه تولید نفت غیر صیانتى تنها به نیمى از ارقام واقعى بحران تولید نفت خام اشاره داشت. در واقع روزانه بیش از ۸۰۰ هزار بشکه از نفت خام ایران با شیوه هاى غیر صیانتى تولید می شود و ارقام ارائه شده از سوى آقاى حسینى بسیار محافظه کارانه و محتاطانه است.
در حال حاضر ایران داراى دو هزار حلقه چاه فعال است. بیش از ۸۰ درصد از تولید نفت ایران از میدان هایى صورت می گیرد که نقطه اوج تولید خود را پشت سر گذاشته و با مشکل افت فشار و در نتیجه کاهش بازدهى روبه‌رو هستند. به این دلیل برداشت صیانتى از میدان هاى نفتى در این شرایط از اهمیت بیشترى برخوردار است.
کاهش متوسط تولید
طى دهه پنجاه و سال هاى پیش از انقلاب متوسط برداشت روزانه از هر حلقه چاه ایران ۱۸.۰۰۰ بشکه بود. در حال حاضر متوسط برداشت چاه ها به کمتر از ۲۰۰۰ بشکه در روز تقلیل یافته است . در صورت ادامه روند برداشت ارزان قیمت و بى توجهى به موضوع افزایش بازدهى چاه هاى سالمند که اصطلاحا برداشت غیر صیانتى خوانده می شود، صادرات نفت خام ایران در شش یا هفت سال آینده متوقف خواهد شد و در کمتر از ۱۰ سال ایران نیازمند واردات نفت خام از خارج خواهد بود.
در صورتى که انتقال بخش بزرگى از مصرف نفت و بنزین به گاز طبیعى صورت نمى گرفت و چنانچه ذخایر گاز پارس جنوبى کشف نمی شد، صادرات نفت خام ایران در یک یا دو سال پیش عملا متوقف شده بود. این اتفاق در صورت عدم تغییر در ساختار مدیریت سیاسى کشور، با توجه به توقف کنونى افزایش تولید گاز ایران و ادامه روند مصرف نفت و گاز در چند سال آینده روى خواهد داد.
عدم تناسب تولید
ایران با در اختیار داشتن ۱۳۰ میلیارد بشکه ذخایر ثابت شده نفت، بعد از عربستان سعودى در مقام دوم جهان قرار دارد. هزینه تولید نفت خام در ایران نیز نسبت به بسیارى از کشور هاى نفت خیز بسیار پایین است. از جمله هزینه تولید نفت در حوزه خزر پنج برابر بیشتر از هزینه تولید نفت در ایران است. با این وجود در صورت عدم استفاده از تکنولوژى پیشرفته در تولید و غفلت از سرمایه گذارى کافى در جهت برداشت صیانتى از میدان هاى نفتى امکان ادامه بهره بردارى از این منابع تدریجا از دست خواهد رفت.
در صورت کاهش فشار چاه و قطع تولید، ذخایر باقى مانده در چاه هرگز قابل بازیافت نخواهد بود ( دست کم با تکیه بر تکنولوژى شناخته شده کنونى). در حال حاضر میزان متوسط باز یافت چاه هاى نفت ایران در حدود ۲۰ در صد است. مفهوم هشدار عماد حسینى این است که در صورت ادامه و افزایش میزان بهره بردارى غیر صیانتى که ارزان ترین شیوه استخراج نفت و در عین حال غیر مسئولانه ترین راه بهره بردارى از ذخایر غیر قابل جایگزینى کشور است، ۸۰ در صد از این دارایى ها براى همیشه از دست خواهد رفت.
میزان بازیافت نفت در کشور هاى همسایه ایران از میدان هاى در دست بهر بردارى و ذخایر شناخته اینک مابین ۳۵ تا ۴۰ در صد است. در آمریکا و کانادا این میزان را تا ۴۵ در صد نیز بالابرده اند. در ایران بدلیل پرهیز از سرمایه گذارى کافى در تولید نفت و محروم ماندن از تکنولوژى پیشرفته بخصوص طى سال هاى اخیر، صد ها میلیارد دلار دارایى هاى ملى عملا در خطر انهدام کامل قرار گرفته اند.
روش هاى صیانتى
یکى از روش هاى برداشت صیانتى از میدان هاى نفت، حفر چاه هاى بیشتر و همچنین تزریق گاز به چاه هاى قدیمى است. در آمریکا سالانه ۲۵۰۰ حلقه چاه نفت جدید حفر میشود. عماد حسینى نیز اذعان کرده است که ایران بمنظور دست یافتن به هدف تولید ۵.۱ میلیون بشکه نفت در روز نیازمند حفر ۶۰۰۰ چاه تازه است.
مطابق گزارش مرکز تحقیقات مجلس شوراى اسلامى صنایع نفت و گاز ایران طى ۱۵ سال آینده و بمنظور دست یافتن به هدف هاى چشم انداز ۲۰ ساله که یک چهارم زمان آن سپرى شده، نیازمند ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذارى است.
در حال حاضر تعداد چاه هاى حفر شده در یک سال و میزان سرمایه گذارى در صنایع بالا دستى نفت ایران به یک دهم حد اقل مورد نیاز نیز نمی رسد. در زمینه تزریق گاز نیز ایران دست کم نیازمند تزریق روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز به چاه هاى نفت است. دولت بمنظور تامین نیازمندى هاى مصرف داخلى و ترس از توسعه نارضایتى ها از پرداختن به این امر حیاتى در حد اقل کفایت نیز باز مانده است.
روى کردن روز افزون به برداشت غیر صیانتى هم اکنون عوارض تلخ خود را در قالب کاهش ظرفیت تولید نفت خام ایران نمودار ساخته است. این عوارض با ادامه وضع موجود هر ساله تشدید خواهد شد.
کاهش تولید
هم اکنون تولید میدان نفتى مارون که زمانى به بیش از ۹۲۰ هزار بشکه در روز می رسید به حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز تقلیل یافته است. میدان نفتى اهواز نیز که در گذشته ۲۵ در صد از تولید نفت کشور را بخود اختصاص داده بود اینک به ظرفیت روزانه مابین ۱۰ تا ۱۵ هزار بشکه رسیده است.
با این وجود وضعیت تولید نفت در حوزه زیر مدیریت فلات قاره از این هم دردناکتر است. منطقه فلات قاره براى حفظ روند تولید و بهره بردارى صیانتى نیازمند سرمایه گذارى هاى بیشتر از میدان هاى قرار گرفته در خاک ایران است. در نتیجه این بى توجهى در طول چهار سال گذشته، ۱۶ میدان نفتى ایران در آب هاى خلیج فارس که عموما در مناطق مشترک با همسایگان قرار دارند، با کاهش تولید روبه‌رو بوده اند.
مطابق آمار موجود در ابتداى خرداد ماه تولید نفت از منطقه بهرگان که داراى چهار میدان بهرگان سر، هندیجان، سروش و نوروز است ۱۸۲.۱ بشکه در روز بوده حال آنکه برنامه تعیین و اعلام شده تولید از این منطقه ۱۹۶ هزار بشکه در روز است.
منطقه عملیاتى خارک با سه حوزه ابوذر، درود و فروزان که با عربستان سعودى مشترک است داراى برنامه اعلام شده تولید ۳۳۷ هزار بشکه در روز است حال آنکه تولید کنونى آن در حد ۳۱۱ بشکه در روز باقى مانده است.
در منطقه لاوان ایران داراى چهار میدان رشادت، رسالت، بلال و سلمان ( مشترک با امارات) است. در حال حاضر تولید این منطقه نیز بجاى ۱۰۵ هزار بشکه برنامه اعلام شده در روز تنها محدود به ۹۴.۱هزار بشکه رسیده است.
در منطقه سیرى با دارا بودن ۵ میدان نفتى سیوند، دنا، الوند، اسنفد و نصرت ( مشترک با امارات ) برنامه اعلام شده تولید ۹۴ هزار بشکه در روز بوده که تولید بدست آمده روزانه به ۸۵ هزار بشکه کاهش یافته است.
بهانه وزارت نفت در توجیه کاهش تولید نفت از مناطق فلات قاره پیروى از سهمیه اعلام شده اوپک است، حال آنکه به نسبت تولید مجموع نفت ایران، تحمیل این کاهش سهمیه تولید به حوزه هاى مشترک که در آنها هزینه تولید بالاتر از میدان هاى واقع شده در خشکى است قابل قبول بنظر نمی رسد.
بى تردید قطع صادرات و توقف تولید نفت و نیاز ایران به واردات نفت خام در زمان دولت دهم اتفاق نخواهد افتاد. اما در صورت ادامه وضع موجود این خطر بالقوه هر سال نزدیک تر شده و پس از سپرى شدن دوران دولت کنونى اجتناب ناپذیر خواهد شد.
آقاى احمدى نژاد طى شش سال گذشته حدود ۴۰۰ میلیارد دلار درآمد هاى ناشى از صادرات نفتى ایران را هزینه کرده است. دست کم ۲۵ در صد از این درآمد ها می باید در جهت صیانت و افزایش بازیافت منابع غیر قابل تجدید نفت ایران هزینه می شد. زیان هاى این غفلت بزرگ از میزان درآمد هاى نفتى دولت بیشتر بوده است. در عمل دولت کنونى در برابر هر دلار برداشت بدون زحمت از منابع ملى ایران بیش از ۲ دلار از این منابع را به باد داده است. ادامه این روش در آینده اى نه چندان دور به نابودى کامل این ثروت ملى خواهد انجامید.
اظهارات عماد حسینى در زمینه تولید نفت غیر صیانتى تنها به نیمى از ارقام واقعى بحران تولید نفت خام اشاره داشت. در واقع روزانه بیش از ۸۰۰ هزار بشکه از نفت خام ایران با شیوه هاى غیر صیانتى تولید می شود و ارقام ارائه شده از سوى آقاى حسینى بسیار محافظه کارانه و محتاطانه است.
در حال حاضر ایران داراى دو هزار حلقه چاه فعال است. بیش از ۸۰ درصد از تولید نفت ایران از میدان هایى صورت می گیرد که نقطه اوج تولید خود را پشت سر گذاشته و با مشکل افت فشار و در نتیجه کاهش بازدهى روبه‌رو هستند. به این دلیل برداشت صیانتى از میدان هاى نفتى در این شرایط از اهمیت بیشترى برخوردار است.
کاهش متوسط تولید
طى دهه پنجاه و سال هاى پیش از انقلاب متوسط برداشت روزانه از هر حلقه چاه ایران ۱۸.۰۰۰ بشکه بود. در حال حاضر متوسط برداشت چاه ها به کمتر از ۲۰۰۰ بشکه در روز تقلیل یافته است . در صورت ادامه روند برداشت ارزان قیمت و بى توجهى به موضوع افزایش بازدهى چاه هاى سالمند که اصطلاحا برداشت غیر صیانتى خوانده می شود، صادرات نفت خام ایران در شش یا هفت سال آینده متوقف خواهد شد و در کمتر از ۱۰ سال ایران نیازمند واردات نفت خام از خارج خواهد بود.
در صورتى که انتقال بخش بزرگى از مصرف نفت و بنزین به گاز طبیعى صورت نمى گرفت و چنانچه ذخایر گاز پارس جنوبى کشف نمی شد، صادرات نفت خام ایران در یک یا دو سال پیش عملا متوقف شده بود. این اتفاق در صورت عدم تغییر در ساختار مدیریت سیاسى کشور، با توجه به توقف کنونى افزایش تولید گاز ایران و ادامه روند مصرف نفت و گاز در چند سال آینده روى خواهد داد.
عدم تناسب تولید
ایران با در اختیار داشتن ۱۳۰ میلیارد بشکه ذخایر ثابت شده نفت، بعد از عربستان سعودى در مقام دوم جهان قرار دارد. هزینه تولید نفت خام در ایران نیز نسبت به بسیارى از کشور هاى نفت خیز بسیار پایین است. از جمله هزینه تولید نفت در حوزه خزر پنج برابر بیشتر از هزینه تولید نفت در ایران است. با این وجود در صورت عدم استفاده از تکنولوژى پیشرفته در تولید و غفلت از سرمایه گذارى کافى در جهت برداشت صیانتى از میدان هاى نفتى امکان ادامه بهره بردارى از این منابع تدریجا از دست خواهد رفت.
در صورت کاهش فشار چاه و قطع تولید، ذخایر باقى مانده در چاه هرگز قابل بازیافت نخواهد بود ( دست کم با تکیه بر تکنولوژى شناخته شده کنونى). در حال حاضر میزان متوسط باز یافت چاه هاى نفت ایران در حدود ۲۰ در صد است. مفهوم هشدار عماد حسینى این است که در صورت ادامه و افزایش میزان بهره بردارى غیر صیانتى که ارزان ترین شیوه استخراج نفت و در عین حال غیر مسئولانه ترین راه بهره بردارى از ذخایر غیر قابل جایگزینى کشور است، ۸۰ در صد از این دارایى ها براى همیشه از دست خواهد رفت.
میزان بازیافت نفت در کشور هاى همسایه ایران از میدان هاى در دست بهر بردارى و ذخایر شناخته اینک مابین ۳۵ تا ۴۰ در صد است. در آمریکا و کانادا این میزان را تا ۴۵ در صد نیز بالابرده اند. در ایران بدلیل پرهیز از سرمایه گذارى کافى در تولید نفت و محروم ماندن از تکنولوژى پیشرفته بخصوص طى سال هاى اخیر، صد ها میلیارد دلار دارایى هاى ملى عملا در خطر انهدام کامل قرار گرفته اند.
روش هاى صیانتى
یکى از روش هاى برداشت صیانتى از میدان هاى نفت، حفر چاه هاى بیشتر و همچنین تزریق گاز به چاه هاى قدیمى است. در آمریکا سالانه ۲۵۰۰ حلقه چاه نفت جدید حفر میشود. عماد حسینى نیز اذعان کرده است که ایران بمنظور دست یافتن به هدف تولید ۵.۱ میلیون بشکه نفت در روز نیازمند حفر ۶۰۰۰ چاه تازه است.
مطابق گزارش مرکز تحقیقات مجلس شوراى اسلامى صنایع نفت و گاز ایران طى ۱۵ سال آینده و بمنظور دست یافتن به هدف هاى چشم انداز ۲۰ ساله که یک چهارم زمان آن سپرى شده، نیازمند ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذارى است.
آقاى احمدى نژاد طى شش سال گذشته حدود ۴۰۰ میلیارد دلار درآمد هاى ناشى از صادرات نفتى ایران را هزینه کرده است. دست کم ۲۵ در صد از این درآمد ها می باید در جهت صیانت و افزایش بازیافت منابع غیر قابل تجدید نفت ایران هزینه می شد. زیان هاى این غفلت بزرگ از میزان درآمد هاى نفتى دولت بیشتر بوده است.
روى کردن روز افزون به برداشت غیر صیانتى هم اکنون عوارض تلخ خود را در قالب کاهش ظرفیت تولید نفت خام ایران نمودار ساخته است. این عوارض با ادامه وضع موجود هر ساله تشدید خواهد شد.
کاهش تولید
هم اکنون تولید میدان نفتى مارون که زمانى به بیش از ۹۲۰ هزار بشکه در روز می رسید به حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز تقلیل یافته است. میدان نفتى اهواز نیز که در گذشته ۲۵ در صد از تولید نفت کشور را بخود اختصاص داده بود اینک به ظرفیت روزانه مابین ۱۰ تا ۱۵ هزار بشکه رسیده است.
با این وجود وضعیت تولید نفت در حوزه زیر مدیریت فلات قاره از این هم دردناکتر است. منطقه فلات قاره براى حفظ روند تولید و بهره بردارى صیانتى نیازمند سرمایه گذارى هاى بیشتر از میدان هاى قرار گرفته در خاک ایران است. در نتیجه این بى توجهى در طول چهار سال گذشته، ۱۶ میدان نفتى ایران در آب هاى خلیج فارس که عموما در مناطق مشترک با همسایگان قرار دارند، با کاهش تولید روبه‌رو بوده اند.
مطابق آمار موجود در ابتداى خرداد ماه تولید نفت از منطقه بهرگان که داراى چهار میدان بهرگان سر، هندیجان، سروش و نوروز است ۱۸۲.۱ بشکه در روز بوده حال آنکه برنامه تعیین و اعلام شده تولید از این منطقه ۱۹۶ هزار بشکه در روز است.
منطقه عملیاتى خارک با سه حوزه ابوذر، درود و فروزان که با عربستان سعودى مشترک است داراى برنامه اعلام شده تولید ۳۳۷ هزار بشکه در روز است حال آنکه تولید کنونى آن در حد ۳۱۱ بشکه در روز باقى مانده است.
در منطقه لاوان ایران داراى چهار میدان رشادت، رسالت، بلال و سلمان ( مشترک با امارات) است. در حال حاضر تولید این منطقه نیز بجاى ۱۰۵ هزار بشکه برنامه اعلام شده در روز تنها محدود به ۹۴.۱هزار بشکه رسیده است.
در منطقه سیرى با دارا بودن ۵ میدان نفتى سیوند، دنا، الوند، اسنفد و نصرت ( مشترک با امارات ) برنامه اعلام شده تولید ۹۴ هزار بشکه در روز بوده که تولید بدست آمده روزانه به ۸۵ هزار بشکه کاهش یافته است.
بهانه وزارت نفت در توجیه کاهش تولید نفت از مناطق فلات قاره پیروى از سهمیه اعلام شده اوپک است، حال آنکه به نسبت تولید مجموع نفت ایران، تحمیل این کاهش سهمیه تولید به حوزه هاى مشترک که در آنها هزینه تولید بالاتر از میدان هاى واقع شده در خشکى است قابل قبول بنظر نمی رسد.
بى تردید قطع صادرات و توقف تولید نفت و نیاز ایران به واردات نفت خام در زمان دولت دهم اتفاق نخواهد افتاد. اما در صورت ادامه وضع موجود این خطر بالقوه هر سال نزدیک تر شده و پس از سپرى شدن دوران دولت کنونى اجتناب ناپذیر خواهد شد.
آقاى احمدى نژاد طى شش سال گذشته حدود ۴۰۰ میلیارد دلار درآمد هاى ناشى از صادرات نفتى ایران را هزینه کرده است. دست کم ۲۵ در صد از این درآمد ها می باید در جهت صیانت و افزایش بازیافت منابع غیر قابل تجدید نفت ایران هزینه می شد. زیان هاى این غفلت بزرگ از میزان درآمد هاى نفتى دولت بیشتر بوده است. در عمل دولت کنونى در برابر هر دلار برداشت بدون زحمت از منابع ملى ایران بیش از ۲ دلار از این منابع را به باد داده است. ادامه این روش در آینده اى نه چندان دور به نابودى کامل این ثروت ملى خواهد انجامید.
