مجموعه سی قسمتی «۳۰ جنجال یک رئیس‌جمهور»، هر بار یکی از مهم‌ترین جنجال‌های محمود احمدی‌نژاد را در طول هشت سال دوران ریاست جمهوری‌اش ورق می‌زند. سیزدهمین بخش از این مجموعه رادیویی به جنجال «برکناری وزیر امور خارجه» می‌پردازد.
آذر ماه سال ۱۳۸۹ است.
منوچهر متکی، وزیر امور خارجه دولت دهم، برای ابلاغ پیام محمود احمدی‌نژاد به رئیس‌جمهور سنگال وارد این کشور آفریقایی می‌شود. اما در تهران دفتر ریاست جمهوری در خبری ناگهانی اعلام می‌کند که رئیس‌جمهور ایران، علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی را جایگزین منوچهر متکی در وزارت امور خارجه کرده است.
برکناری ناگهانی منوچهر متکی از سوی محمود احمدی‌نژاد در زمانی که وزیر امور خارجه در سفر دیپلماتیک به سر می‌برد، جنجالی به پا می‌کند و نمایندگان اصولگرای مجلس به شدت از این تصمیم ناگهانی و غیرمتعارف انتقاد می‌کنند. در مقابل محمود احمدی‌نژاد از این تغییر دفاع می‌کند:
منوچهر متکی با رد روایت رئیس جمهور از برکناری‌اش او را به اظهار مطالب «خلاف واقع و ناروا» متهم می‌کند و به خبرگزاری مهر می‌گوید: «در شب سفر به چند کشور با محمود احمدی‌نژاد دیدار داشتم و در مورد موضع سفرها تبادل نظر کردیم اما هرگز در جریان نبودم که به فاصله ۲۴ ساعت پس از عزیمتم به مأموریت فرد دیگری جایگزین من شود».
محمود احمدی‌نژاد این سخن منوچهر متکی را نیز تکذیب می‌کند:
چندی بعد محمود احمدی‌نژاد در دیدار با برخی اعضای ستاد انتخاباتی خود درباره برکناری منوچهر متکی نکات تازه‌تری را افشا می‌کند و می‌گوید که در دوران ریاست جمهوری‌اش منوچهر متکی کاندیدای مورد نظر او نبوده.
محمود احمدی نژاد همچنین می گوید: در جلسه‌ای تصمیم بر آن گرفته شد که منوچهر متکی از دولت کنار گذاشته شود ولی پس از آن جلسه آقای متکی در جلسات دولت حضور پیدا نمی‌کرد تا آنکه یک شب ساعت ۱۲ او را پیدا کردم و به او پیشنهاد ریاست سازمان انرژی اتمی را دادم که منوچهر متکی گفت پس از بازگشت از کشور سنگال در این مورد صحبت می‌کنیم. محمود احمدی‌نژاد تأکید می‌کند که پس از آن به آقای متکی گفتم که از نظر من شما دیگر وزیر امور خارجه نیستید. حسین علیزاده، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران:
جنجال برکناری وزیر خارجه در روزهای بعد تعدادی از نمایندگان مجلس را به واکنش وا می‌دارد و آنان در تذکراتی کتبی به محمود احمدی‌نژاد، برکناری وزیر خارجه در هنگام مأموریت را مورد انتقاد قرار می‌دهند و خواهان توضیح رئیس‌جمهور می‌شوند. این نمایندگان مجلس می‌گویند شیوه برکناری وزیر خارجه از وجهه مناسبی در سطح بین‌الملل برخوردار نیست. علی لاریجانی رئیس مجلس:
منوچهر متکی در سال ۱۳۸۴ از اعضای ارشد ستاد انتخاباتی علی لاریجانی بود. لاریجانی در انتخابات ریاست جمهوری نهم به کاخ ریاست جمهوری نرسید اما توانست با ورود منوچهر متکی به کابینه احمدی‌نژاد از کابینه نهم سهمی بگیرد.
در سال‌های بعد اختلافات علی لاریجانی در مقام ریاست مجلس و احمدی‌نژاد بیشتر و به همان نسبت نیز اختلافات رئیس‌جمهور با منوچهر متکی علنی‌تر می‌شود. اوج این اختلافات انتخاب نمایندگان ویژه رئیس جمهور در حوزه سیاست خارجی بود. حسین علیزاده، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران:
برخی از نمایندگان مجلس با تأیید اینکه تغییر وزرا از اختیارات رئیس‌جمهور است، این پرسش را مطرح می‌کنند که اگر منوچهر متکی وزیر مناسبی نبود پس چرا یک سال قبل و برای دومین بار او را برای وزارت خارجه به مجلس معرفی کرد. داریوش قنبری، نماینده مجلس هشتم، در گفت‌وگو با یکی از رادیوهای داخلی ایران در سال ۱۳۸۹:
محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۸ که بار دیگر او را به مجلس معرفی کرد، از منوچهر متکی به عنوان فردی مورد اعتماد و حرفه‌ای یاد کرده بود:
چند روز بعد مراسم تودیع و معارفه وزیر امور خارجه برگزار می‌شود اما منوچهر متکی در مراسم تودیع حضور ندارد. محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس‌جمهور، در مراسم تودیع و معارفه وزیر خارجه می‌گوید که در خصوص برکناری با وزیر خارجه «به طور مفصل» صحبت شده و او در جریان این تغییر بوده است.
روز بعد منوچهر متکی، بی‌خبری‌اش از تعیین روز تودیع و معارفه را «مضحک» می‌خواند و می‌گوید که «برکناری یک وزیر در حین انجام مأموریت غیراسلامی، خارج از عرف سیاسی و دیپلماتیک و توهین‌آمیز است».
منوچهر متکی تأکید می‌کند که فعلاً سکوت می‌کنم و پس از پایان دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، واقعیت سفر سنگال و برکناری‌ام را برای مردم شرح می‌دهم.
*****
آذر ماه سال ۱۳۸۹ است.
منوچهر متکی، وزیر امور خارجه دولت دهم، برای ابلاغ پیام محمود احمدی‌نژاد به رئیس‌جمهور سنگال وارد این کشور آفریقایی می‌شود. اما در تهران دفتر ریاست جمهوری در خبری ناگهانی اعلام می‌کند که رئیس‌جمهور ایران، علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی را جایگزین منوچهر متکی در وزارت امور خارجه کرده است.
برکناری ناگهانی منوچهر متکی از سوی محمود احمدی‌نژاد در زمانی که وزیر امور خارجه در سفر دیپلماتیک به سر می‌برد، جنجالی به پا می‌کند و نمایندگان اصولگرای مجلس به شدت از این تصمیم ناگهانی و غیرمتعارف انتقاد می‌کنند. در مقابل محمود احمدی‌نژاد از این تغییر دفاع می‌کند:
«ما فکر می‌کنیم یک مسئله طبیعی است. جابه‌جایی در ایران و مدیریت‌ها طبیعی است. آقای متکی از دوستان دولت است و شخص محترمی است. بالاخره دفتر کار وزیر خارجه یا در هواپیماست یا در سفر است یا در جاده‌ها. مشکلی فکر نمی‌کنم باشه. خیلی جدی نگیرید قضیه را. چیزی ازش در نمی‌آید.»
منوچهر متکی با رد روایت رئیس جمهور از برکناری‌اش او را به اظهار مطالب «خلاف واقع و ناروا» متهم می‌کند و به خبرگزاری مهر می‌گوید: «در شب سفر به چند کشور با محمود احمدی‌نژاد دیدار داشتم و در مورد موضع سفرها تبادل نظر کردیم اما هرگز در جریان نبودم که به فاصله ۲۴ ساعت پس از عزیمتم به مأموریت فرد دیگری جایگزین من شود».
محمود احمدی‌نژاد این سخن منوچهر متکی را نیز تکذیب می‌کند:
«من خودم با آقای متکی صحبت کردم و تعجب می‌کنم ایشان تکذیب کرده. قبل از سفر سنگال من با ایشان صحبت کردم. به نظرم نقل قولی که از ایشان شده، نقل قول درستی نیست.»
چندی بعد محمود احمدی‌نژاد در دیدار با برخی اعضای ستاد انتخاباتی خود درباره برکناری منوچهر متکی نکات تازه‌تری را افشا می‌کند و می‌گوید که در دوران ریاست جمهوری‌اش منوچهر متکی کاندیدای مورد نظر او نبوده.
محمود احمدی نژاد همچنین می گوید: در جلسه‌ای تصمیم بر آن گرفته شد که منوچهر متکی از دولت کنار گذاشته شود ولی پس از آن جلسه آقای متکی در جلسات دولت حضور پیدا نمی‌کرد تا آنکه یک شب ساعت ۱۲ او را پیدا کردم و به او پیشنهاد ریاست سازمان انرژی اتمی را دادم که منوچهر متکی گفت پس از بازگشت از کشور سنگال در این مورد صحبت می‌کنیم. محمود احمدی‌نژاد تأکید می‌کند که پس از آن به آقای متکی گفتم که از نظر من شما دیگر وزیر امور خارجه نیستید. حسین علیزاده، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران:
«این اقدام در تاریخ روابط خارجی نه تنها ایران، در هیچ کشور دنیا سابقه‌ای ندارد که [برکناری] وزیر خارجه‌ای این گونه در کمال تحقیر و در نزد دولت پذیرنده‌ای در حال ابلاغ پیام دولت خودش، توسط ریاست دولت پذیرنده به او اعلام شود. با توجه به اینکه وزیر خارجه جزو چهار وزیری هست که از موقعیت کلیدی در کابینه برخوردار است در کنار وزیر کشور و وزیر دفاع... برای برکنار کردن وزیری که به دلیلی حالا حتی اگر اختلاف با رئیس‌جمهور داشته باشد، محملی برای رسانه‌های جهانی و افکار عمومی ایجاد می‌کنند که وزیر خارجه به دلیل مثلاً بیماری یا کهولت سن از کار برکنار شود که در واقع شکاف بین رئیس دولت و وزیر خارجه عیان نشود. حالا نگاه کنید در مورد عزل آقای متکی، چگونه این [موضوع] را آقای احمدی‌نژاد بر پرده آفتاب افکند، که در نتیجه عدم امنیت شغلی برای تمام زیر مجموعه وزارت خارجه ایجاد کرد.»
جنجال برکناری وزیر خارجه در روزهای بعد تعدادی از نمایندگان مجلس را به واکنش وا می‌دارد و آنان در تذکراتی کتبی به محمود احمدی‌نژاد، برکناری وزیر خارجه در هنگام مأموریت را مورد انتقاد قرار می‌دهند و خواهان توضیح رئیس‌جمهور می‌شوند. این نمایندگان مجلس می‌گویند شیوه برکناری وزیر خارجه از وجهه مناسبی در سطح بین‌الملل برخوردار نیست. علی لاریجانی رئیس مجلس:
«البته حق این بود چنانچه قصد بر جابه‌جایی وزیر خارجه است، با تدبیر و حفظ حرمت وزیر تغییر انجام می‌گرفت، نه در حین سفر جابه‌جایی صورت گیرد که به تفسیرهای نامناسب نسبت به شرایط کشور دامن بزند.»
منوچهر متکی در سال ۱۳۸۴ از اعضای ارشد ستاد انتخاباتی علی لاریجانی بود. لاریجانی در انتخابات ریاست جمهوری نهم به کاخ ریاست جمهوری نرسید اما توانست با ورود منوچهر متکی به کابینه احمدی‌نژاد از کابینه نهم سهمی بگیرد.
در سال‌های بعد اختلافات علی لاریجانی در مقام ریاست مجلس و احمدی‌نژاد بیشتر و به همان نسبت نیز اختلافات رئیس‌جمهور با منوچهر متکی علنی‌تر می‌شود. اوج این اختلافات انتخاب نمایندگان ویژه رئیس جمهور در حوزه سیاست خارجی بود. حسین علیزاده، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران:
«در چهار سالی که احمدی‌نژاد کم‌کم داشت اوج می‌گرفت، طبیعتاً می‌خواست افراد همسو با خود را به وزارت برساند و در واقع به آنها شکلات‌هایی را بدهد. خیلی سعی کرد که آقای ثمره را [به وزارت] برساند و وقتی دید که نمی‌تواند و کسی را در دست نداشت که در حد وزیر خارجه معرفی کند، نامزدهایی را به عنوان معاونان وزیر منصوب می‌کرد که در واقع کنترل‌کننده خود وزیر باشند. این اختلافات به تدریج بالا گرفت و افرادی را هم که آقای احمدی‌نژاد به عنوان نمایندگان ویژه خود در چهارسوی دنیا معرفی کرد، که آن هم برای خود دردسرهایی را آفرید، شکاف بیشتر بین آقای متکی و احمدی‌نژاد را فراهم آورد.»
برخی از نمایندگان مجلس با تأیید اینکه تغییر وزرا از اختیارات رئیس‌جمهور است، این پرسش را مطرح می‌کنند که اگر منوچهر متکی وزیر مناسبی نبود پس چرا یک سال قبل و برای دومین بار او را برای وزارت خارجه به مجلس معرفی کرد. داریوش قنبری، نماینده مجلس هشتم، در گفت‌وگو با یکی از رادیوهای داخلی ایران در سال ۱۳۸۹:
«آقای متکی اگر وزیر ناتوانی بود و آقای احمدی‌نژاد به این نتیجه رسیده بود، بایستی برای دولت دهم ایشان را به مجلس معرفی نمی‌کرد. آقای احمدی‌نژاد آقای متکی را به دلیل ناتوانی برکنار نکرد و مسائلی شخصی اینجا دخیل بود.»
محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۸۸ که بار دیگر او را به مجلس معرفی کرد، از منوچهر متکی به عنوان فردی مورد اعتماد و حرفه‌ای یاد کرده بود:
«برای وزارت امور خارجه که بار سنگینی را بر عهده دارد، جناب آقای متکی انتخاب شده‌اند. ایشان انسانی است که مورد اعتماد کامل است. متعهد و مؤمن و انقلابی است. از عناصر کاملاً حرفه‌ای وزارت خارجه است و به فنون دیپلماسی احاطه کامل دارد.»
چند روز بعد مراسم تودیع و معارفه وزیر امور خارجه برگزار می‌شود اما منوچهر متکی در مراسم تودیع حضور ندارد. محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس‌جمهور، در مراسم تودیع و معارفه وزیر خارجه می‌گوید که در خصوص برکناری با وزیر خارجه «به طور مفصل» صحبت شده و او در جریان این تغییر بوده است.
«جناب آقای منوچهر متکی که امروز جای‌شان اینجا خالی است، علتش هم این است که قرار گذاشتیم در مجلس اصلی که به معنای واقعی از ایشان تقدیر و تودیع به عمل بیاید حاضر خواهند شد. اینکه گفته می‌شود در سفر چنین تصمیمی گرفته شد هرگز چنین نبوده و چنین ان‌شاءالله نخواهد شد. هیچ مسئولی بدین وضع از مسئولیتش خداحافظی نمی‌کند چون اصلاً جنبه اخلاقی ندارد.»
روز بعد منوچهر متکی، بی‌خبری‌اش از تعیین روز تودیع و معارفه را «مضحک» می‌خواند و می‌گوید که «برکناری یک وزیر در حین انجام مأموریت غیراسلامی، خارج از عرف سیاسی و دیپلماتیک و توهین‌آمیز است».
منوچهر متکی تأکید می‌کند که فعلاً سکوت می‌کنم و پس از پایان دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، واقعیت سفر سنگال و برکناری‌ام را برای مردم شرح می‌دهم.
