بیست‌وپنج سال از وقتی ولادیمیر پوتین بر مسند قدرت در روسیه تکیه زده می‌گذرد؛ او از اوت ۱۹۹۹ وارد دفتر نخست‌وزیری شد و طولی نکشید که به ریاست جمهوری رسید. در همۀ این دوران، حضور قدرتمند پوتین در کرملین با عبور از انواع فراز و نشیب سیاسی، بحران‌های اقتصادی، جنگ و همه‌گیری کرونا دوام یافته است.
برای بسیاری تصور روسیۀ «پس از پوتین» دشوار است. به همین دلیل، واحد تحقیقاتی سرویس روسیه در رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی (سیستما) از بیش از ۱۵۰ صاحب‌نظر و کارشناس روس در نقاط مختلف دنیا دعوت کرد تا در پژوهشی متمرکز بر پیش‌بینی آیندۀ ساختار قدرت در روسیه شرکت کنند.
از این میان، ۴۲ نفر پذیرفتند که به این دو سؤال اساسی پاسخ دهند: «کدام سناریوها برای گذار از حکومت پوتین محتمل‌ترند و در نهایت، چه کسی جانشین او خواهد شد؟» بسیاری از پاسخ‌دهندگان پیش‌بینی در مورد جانشین پوتین را عملاً ناممکن دانسته و تأکید کرده‌اند چنین گمانه‌زنی‌هایی کمتر مبنای واقعی دارند و به خیال‌پردازی نزدیک‌ترند.
به باور شماری از شرکت‌کنندگان در این پژوهش، احتمالاً خود پوتین نیز تصور روشنی از هیچ‌یک از این سناریوها و یا جانشین احتمالی‌اش ندارد. «تضعیف و بحران رژیم پوتین با پا به سن گذاشتن پوتین به‌شکل طبیعی رقم خواهد خورد»، این گفتۀ وُلودیمیر فسنکو، دانشمند علوم سیاسی اهل اوکراین است.
در قلمرو احتمالات
اکثریت کارشناسانی که در این پژوهش شرکت کردند محتمل‌ترین سناریو برای تغییر حکمرانی در روسیه را «مرگ پوتین» دانسته‌اند. در این میان، هشت نفر مرگ پوتین را «تنها مسیر ممکن» برای گذار از حکمرانی فعلی می‌دانند.
بیست‌وسه نفر از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که کودتای الیگارشی یا توافق پشت‌پردهٔ محافل بانفوذ داخلی برای کنار رفتن پوتین از ساختار قدرت از جمله سناریوهای احتمالی است؛ چندین صاحب‌نظر چنین تحولی را «تنها سناریوی ممکن» برای تغییر حکومت در روسیه می‌دانند.
فقط پنج نفر وقوع «انقلاب» یا «جنگ داخلی» را محتمل می‌دانند. نُه نفر هم پایان «روسیۀ پوتین» را در صورت شکست نظامی این کشور پیش‌بینی کرده‌اند.
به باور یکی از کارشناسان، پایان کار پوتین با یک مصیبت عظیم مانند فاجعۀ تأسیسات اتمی و یا فروپاشی اقتصاد جهانی رقم خواهد خورد. یک کارشناس دیگر نیز این احتمال را مطرح کرده که در صورت ابتلای پوتین به یک بیماری لاعلاج، او ممکن است در جریان یک «کودتای نرم» کنار گذاشته شود.
هیچ‌یک از کارشناسان تغییر ساختار قدرت در روسیه را به واسطۀ انتخابات آزاد و دموکراتیک محتمل ندانسته است.
گزینه‌های جانشینی
شرکت‌کنندگان در نظرسنجی رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی به سؤال دیگری نیز پاسخ گفتند؛ این‌که در صورت کنار رفتن پوتین از ساختار قدرت، «جانشین احتمالی او چه کسی خواهد بود؟» در طرح این پرسش دو سناریو در نظر گرفته شده است:
در سناریوی اول، پوتین در روند انتخاب جانشین خود دخیل خواهد بود و رسیدن آن فرد به رأس حکومت در روسیه را تضمین خواهد کرد. در سناریوی دوم، پوتین یا درگذشته است یا به هر دلیل دیگری، در روند انتخاب جانشین حضور نخواهد داشت.
بر اساس سناریوی اول، از این افراد به عنوان جانشینان احتمالی پوتین نام برده شده است: میخائیل میشوستین، نخست‌وزیر کنونی (با ۱۹ رأی)؛ آلکسی دیومین، محافظ شخصی پیشین پوتین که اکنون به مقام مشاور دفتر ریاست‌جمهوری منصوب شده (۱۸ رأی) و سرگئی سوبیانین، شهردار مسکو (۱۳ رأی).
چند تحلیلگر سیاسی احتمال داده‌اند پوتین یکی از دو دختر خود را به عنوان جانشین انتخاب خواهد کرد. اما به عقیدۀ اکثر صاحب‌نظران، ولادیمیر پوتین درصدد است در قدرت باقی بماند و در حال حاضر به دنبال تعیین جانشین نیست.
در سناریوی دوم نیز میخائیل میشوستین در رأس نامزدهای احتمالی برای جانشینی پوتین مطرح شد؛ ۳۵ نفر از ۴۲ کارشناس او را انتخاب اول محافل بانفوذ روسیه، در صورت ناتوانی پوتین برای ادارۀ حکومت، می‌دانند. سرگئی سوبیانین با ۲۷ رأی انتخاب بعدی بود.
شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی می‌توانستند از بین گزینه‌های پیشنهادی چند مورد را انتخاب کنند و همچنین پیش‌بینی خود را به این فهرست اضافه کنند. شماری از کارشناسان تأکید کردند که پیش‌بینی جانشین احتمالی پوتین ناممکن است، زیرا همه‌چیز به شرایط و رخدادها در مسیر انتقال قدرت بستگی دارد.
در مجموع، شرکت‌کنندگان در این پژوهش از ۳۴ جانشین احتمالی نام بردند که در میان آن‌ها از ولنتینا ماتوینکو ۷۵ ساله، رئیس شورای فدراسیون روسیه دیده می‌شود تا کاترینا تیخونووا ۳۷ ساله، دختر دوم پوتین.
یک کارشناس نیز از رمضان قدیروف، رئیس‌جمهور چچن، نام برده است. هرچند، گزارش‌ها به‌طور مداوم از مشکلات جدی سلامت او حکایت دارند. کارشناس دیگری به میخائیل خودورکوفسکی به عنوان گزینۀ احتمالی برای جانشینی پوتین اشاره کرده؛ الیگارش سابق و در تبعید که سال‌هاست یکی از چهره‌های مطرح اپوزیسیون روسیه به‌شمار می‌رود.
چارچوب زمانی برای پیش‌بینی‌ها و سناریوهای احتمالی در نظر گرفته نشده است اما بسیاری از صاحب‌نظران بر این باورند که تغییر حکومت روسیه تا پیش از سال ۲۰۳۶ محتمل نیست.
ولادیمیر پوتین که به زودی ۷۲ ساله خواهد شد، بهار گذشته پنجمین دورهٔ ریاست جمهوری خود را آغاز کرد. چهار سال پیش، اصلاحاتی در قانون اساسی روسیه اعمال شد که به پوتین اجازه می‌دهد برای دو دورهٔ شش ساله (تا سال ۲۰۳۶) به عنوان رئیس‌جمهور در قدرت بماند.
