مجموعه سی قسمتی «۳۰ جنجال یک رئیس‌جمهور»، هر بار یکی از مهم‌ترین جنجال‌های محمود احمدی‌نژاد را در طول هشت سال دوران ریاست جمهوری‌اش ورق می‌زند. دوازدهمین بخش از این مجموعه رادیویی به جنجال «انتصاب نمایندگان ویژه در حوزه سیاست خارجی» می‌پردازد.
*****
Your browser doesn’t support HTML5
سی جنجال یک رئیس‌جمهور (۱۲): انتصاب نمایندگان ویژه
مرداد سال ۱۳۸۹ است.
محمود احمدی‌نژاد، دست به انتصابی جنجالی در عرصه سیاست خارجی می‌زند. او در احکام جداگانه‌ای چهار نفر را به عنوان نمایندگان ویژه رئیس‌جمهور در امور خاورمیانه، آسیا، دریای خزر و افغانستان منصوب می‌کند.
این انتصاب با اعتراض برخی از اصولگرایان و نمایندگان مجلس مواجه می‌شود، به ویژه آنکه رئیس‌جمهور، دو چهره جنجالی دولت یعنی اسفندیار رحیم مشایی رئیس دفتر خود و حمید بقایی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را به عنوان نمایندگان رئیس‌جمهور در امور خاورمیانه و اسیا منصوب کرده است.
محمدرضا حیدری، سرکنسول سابق جمهوری اسلامی ایران در نروژ، می‌گوید که دلیل این انتصابات محمود احمدی‌نژاد، بی‌اعتمادی او به وزیر خارجه‌اش بود:
«آقای احمدی‌نژاد در واقع به خاطر اینکه در حوزه سیاست خارجی مشکلاتی با آقای متکی داشت و آقای متکی رهبری را بر احمدی‌نژاد ارجح می‌دانست و اطلاعات و مطالب را مستقیماً به بیت رهبری می‌فرستاد، آقای احمدی‌نژاد چنین تصمیمی گرفت و نمایندگان ویژه‌ای را منصوب کرد که بتواند برای خودش در خارج از کشور و در حوزه سیاست خارجی نفوذی را ایجاد کند و و سیاستی موازی را با بیت رهبری اعمال کند و بداند چه خبر در خارج از کشور هست که این اطلاعات مستقیم به خودش برسد و آنها را از کانال‌های دست دوم دریافت نکند.»
علی‌اکبر جوانفکر، مشاور مطبوعاتی رئیس‌جمهور، در یادداشتی در وب‌سایت شخصی خود با رد موازی‌کاری در سیاست خارجی می‌نویسد: «تعیین نمایندگان ویژه به خاطر کم‌تحرکی و انفعال وزارت خارجه است».
او همچنین تأکید می‌کند که «بار اصلی سیاست خارجی کشور بر دوش رئیس‌جمهور قرار گرفته است».
اعتراض‌ها و انتقادها به محمود احمدی‌نژاد بیشتر می‌شود تا اینکه به فاصله ۱۰ روز از انتصابات جدید آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، وارد ماجرا می‌شود.
در دیدار با اعضای هیئت دولت هنگامی که محمود احمدی‌نژاد در بین سخنان آیت‌الله علی خامنه‌ای که درباره تحرک در سیاست خارجی سخن می‌گفت به درگیر بودن همه در این حوزه اشاره کرد، رهبر جمهوری اسلامی سخن رئیس‌جمهور را قطع می‌کند و به این سخن ایراد می‌گیرد:
«من یک جمله هم اینجا یادداشت کردم به مناسبت بیانات آقای رئیس‌جمهور. اشاره کردند که آقای وزیر خارجه را ما نمی‌بینیم چون اغلب در سفرند، خب انصافاً خیلی جای تشکر هم دارد، این تحرک فراوان خارجی، و رفت‌و آمدها. منتها نکته‌ای در اینجا وجود دارد و آن این است که دیپلماسی فقط تحریک نیست. اینها جسم دیپلماسی‌است که البته خیلی مهم است، لیکن بعضی هم احتیاج دارد به تأمل، به دقت، به بررسی. بالاخره در دیپلماسی این یک مسئله مهم است این تحرک‌ها را باید در یک جهات صحیح، یک محتوای کامل...»
محمود احمدی‌نژاد در میان سخنان آیت‌الله خامنه‌ای:
«... تقریباً همه درگیرند...»
آیت‌الله خامنه‌ای:
«ببینید همین اشکال دارد یعنی بایستی اینها همه در وزارت خارجه متمرکز باشد. باید از وزارت خارجه هدایت شود.»
آیت‌الله خامنه‌ای در همین دیدار درباره کارهای موازی به رئیس‌جمهور تذکر می‌دهد:
«...به مسئولین بالا هم باید عرض بکنیم ما، به کسانی که در رأس هستند در قوه مجریه، به وزرا باید اعتماد بکنند و مسئولیت‌های وزرا را باید به رسمیت بشناسندو جوری نباشد که لوث شود. یک مسئله دیگر هم در مسئله مدیریت‌ها ی دولتی، کار موازی است. کارهای موازی نباید در دولت انجام بگیرد. چون کار موازی چند عیب دارد. اولاً هزینه انسانی زیادی بی‌جا مصرف می‌شود. ثانیاً هزینه مالی زیادی مصرف مصرف می‌شود. ثالثاً تناقض در تصمیم‌گیری‌ها به‌وجود می‌آید، وقتی دو دستگاه مسئول یک کار هستند، خب این یک تصمیم می‌گیرد و آن یک تصمیم دیگر. و از همه بالاتر، رابعاً مسئولیت لوث می‌شود. سعی ما این است که بین دولت، یعنی قوه مجریه و بعضی از دستگاه‌های بیرون از قوه مجریه، که جاهایی برخی موازی‌کاری‌ها هست، همه تلاش‌مان این است که بلکه این موازی‌کاری‌ها را حل کنیم، اصلاح کنیم و آنها را علاج کنیم. دیگر در داخل دولت نباید از این موازی‌کاری‌ها به وجود بیاید...»
گفته‌های آیت‌الله خامنه‌ای، دامنه انتقادهای نمایندگان مجلس و اصولگرایان منتقد محمود احمدی‌نژاد را بیشتر می‌کند. ۱۲۰ نماینده مجلس در نامه‌ای از احمدی‌نژاد می‌خواهند به موازی کاری در سیاست خارجی پایان دهد و از سخنان رهبر ایران تبعیت کند.
بعد از این منوچهر متکی، وزیر خارجه ، هم سکوت خود را می‌شکند و به گفته‌های چند روز قبل حمید بقایی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور آسیا به شدت واکنش می‌دهد و می‌گوید که سیاست خارجی محل ناپخته سخن گفتن نیست.
حمید بقایی، تنها یک روز بعد از انتصاب به سمت جدیدش کشته‌شدن صدها هزار ارمنی در خلال سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ توسط امپراتوری عثمانی را نسل‌کشی خوانده بود. این گفته‌ها با وجود تکذیب از سوی او، اعتراض رسمی و تند دولت ترکیه را در پی دارد.
البته وزیر خارجه، سخنان رهبر ایران را نیز فصل الخطاب دانسته و خواهان پایان موازی‌کاری در این وزارتخانه می‌شود. رامین مهمانپرست سخنگوی وزارت خارجه نیز چند روز بعد واکنشی شبیه منوچهر متکی می‌گیرد:
«فکر می‌کنم راجع به این موضوع بحث‌های مختلفی صورت گرفته، و مقام معظم رهبری هم تأکید بر قوت دستگاه سیاست خارجی، لزوم تمرکز در تصمیم‌گیری‌ها و عدم موازی‌کاری داشتند. با بحث‌هایی که درون دولت صورت خواهد گرفت و توجهی که نمایندگان محترم داشتند، فکر می‌کنیم که اقدامی در جهت تضعیف دستگاه سیاست خارجی نباید صورت گیرد. هماهنگی حتماً لازم است. بعضی از موضوعات می‌تواند از ابعاد مختلفی برخوردار باشد که لازمه آن هماهنگی و مشارکت برخی دستگاه‌های دیگر است. منتها محل تصمیم‌گیری نهایی و اجرای مسائل سیاست خارجی، دستگاه سیاست خارجی است.»
حدود ۲۰ روز از انتصاب نمایندگان ویژه و ۱۰ روز از سخنان رهبر ایران درباره پایان موازی‌کاری گذشته که با بالا گرفتن انتقادها، محمود احمدی‌نژاد دست به اقدامی دیگر می‌زند.
رئیس‌جمهور نه تنها احکام چهار نماینده ویژه را به «مشاور» تبدیل می‌کند، بلکه شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد و محمد عباسی، وزیر تعاون را نیز به عنوان مشاوران رئیس جمهور در امور آفریقا و آمریکای لاتین تعیین می‌کند. محمد رضا حیدری سرکنسول سابق جمهوری اسلامی ایران در نروژ:
«قاعدتاً بعد از اینکه آقای متکی اعتراض کرد و با بیت رهبری هماهنگ کرد، مثل قضایای دیگر که آقای احمدی‌نژاد نمی‌توانست عملاً در برابر بیت رهبری مقاومت کند، مثل قضیه وزیر اطلاعات که نتوانست کاری بکند، در نهایت آقای متکی با اعمال نفوذی که در داخل بیت رهبری کرد، بیت رهبری از ایشان حمایت کرد، و منجر به این شد که [رئیس‌جمهور] حکم این افراد را کاهش دهد، اما در نهایت احمدی‌نژاد آقای متکی را به صورت خیلی بدی عزل کرد و به این صورت مخالفت خودش را با رفتار آقای متکی هم نشان داد.»
اختلافات رئیس جمهور و منوچهر متکی وزیر خارجه درباره عملکرد و سفرهای خارجی مشاوران و دیگر مسائل وزارت خارجه تشدید می‌شود، آذر ماه سال ۱۳۸۹ منوچهر متکی وزیر خارجه، از سوی رئیس‌جمهور برکنار می‌شود و علی‌اکبر صالحی جای او را می‌گیرد.
اما این پایان جنجال رئیس‌جمهور در این حوزه نیست. در مرداد سال ۱۳۹۰، محمود احمدی‌نژاد در یک اقدام جنجال‌برانگیز دیگر، این بار علی سعیدلو، رئیس پیشین سازمان تربیت بدنی را به عنوان معاون امور بین‌الملل رئیس‌جمهور تعیین می‌کند.
