بازرسان آژانس بين المللی انرژی اتمی روز دوشنبه به مدت ۵ ساعت از راکتور آب سنگين، در شهر اراک ايران بازديد کردند.
مقام های آژانس گفته اند نتيجه بازرسی های خود را در گزارشی به شورای حکام آژانس بين المللی انرژی اتمی ارايه خواهند کرد.
راکتور آب سنگين اراک، قرار است در اوايل دهه آينده ميلادی به مرحله بهره برداری برسد، اين راکتور را، در صورت نبود نظارت لازم آژانس، می توان برای فراهم کردن پلوتونيوم لازم برای توليد بمب اتمی تغيير داد.
يکی از خواست های اصلی گروه مذاکره کننده با ايران، همواره توقف کار اين راکتور ۴۰ مگاواتی بوده است.
يکی از خواست های اصلی گروه مذاکره کننده با ايران، همواره توقف کار اين راکتور آب سنگین اراک بوده است جمهوری اسلامی اين خواست را نپذيرفته و چهار ماه پيش در واکنش به تحريم های شورای امنيت سازمان ملل متحد عليه ايران، بازرسی های آژانس از اين نيروگاه را لغو کرد.
قرار است يک هيئت فنی نيز در تاريخ ۱۵ مرداد، برای بازديد از تاسيسات هسته ای ايران و مذاکره با مقام های سازمان انرژی اتمی، به ايران برود.
پس از آن نيز قرار است مقام های بلند پايه آژانس و جمهوری اسلامی در باره ابهام های برنامه هسته ای جمهوری اسلامی مذاکره کنند.
با اين حال تعدادی از کارشناسان می گويند، اجازه ايران به بازرسی آژانس از تاسيسات نطنز و اراک، شگرد تازه جمهوری اسلامی برای به تاخير انداختن دور جديد تحريم ها است.
تلاش برای به تاخیر انداختن تحریم ها
گری سيمور رييس مطالعات شورای روابط خارجی و مقام پيشين شورای امنيت ملی آمريکا در مصاحبه با رادیو فردا پيش بينی می کند که همکاری ايران با آژانس فقط در حدی خواهد بود که آژانس، در ماه سپتامبر از شورای امنيت درخواست وقت بيشتری برای برخورد با برنامه هسته ای ايران کند.
راکتور آب سنگين اراک از طريق ماهواره های تجاری همواره زير نظر قرار داشته، اما بازرسی ها در ماه های اخير متوقف شده است. از نظر شما امکان از سر گيری بازرسی های آژانس از اراک تا چه اندازه اهمیت دارد؟
اين موضوع، از نقطه نظر زمانی بلافاصله اهميت چندانی ندارد، زيرا راکتور اراک سال ها تا تکميل و رسیدن به مرحله عملی فاصله دارد. اما اين نکته از نظر سياسی مهم است زيرا ايران در تلاش است تا از طريق نشان دادن همکاری بيشتر خود با آژانس، قطعنامه بعدی شورای امنيت را يا به تاخير بيندازد و يا آن را ضعيف تر کند.
بخشی از راهبرد ايران اين است که به آژانس اجازه دسترسی بيشتر به تاسيسات هسته ای در حال ساخت خود از جمله راکتور اراک بدهد و با آژانس درباره برخی از فعاليت های هسته ای خود در گذشته، گفت و گو کند.
بنابراین از نظر شما انگيزه ايران در اعلام آمادگی برای رفع ابهام از فعاليت های گذشته ايران، فقط تلاش برای جلوگيری از تحريم های بيشتر است؟
در واقع تمام انگيزه فقط همين است. برخی از کشورهای عضو شورای امنيت سازمان ملل متحد گفته اند که مايل نيستند قطعنامه جديدی را که باعث مختل شدن همکاری ميان ايران و آژانس شود، تصويب کنند.
گری سیمور
پيشنهاد ايران برای بهبود همکاری خود با آژانس، با اين هدف صورت گرفته که قطعنامه بعدی شورای امنيت را به تاخير بيندازد. تا کنون اين استراتژی موفقيت آميز بوده است زيرا ۵ عضو دائم شورای امنيت سازمان ملل متحد، توافق کردند قطعنامه بعدی تحريم را تا ماه سپتامبر، به تعويق بيندازند.
حدس من اين است که در ماه سپتامبر ايران بار ديگر تلاش خواهد کرد درست به اندازه ای با آژانس همکاری نشان دهد که دلايلی برای تاخير در تصويب قطعنامه جديد شورای امنيت فراهم کند. در آن زمان روسيه و چين و آژانس بين المللی انرژی اتمی استدلال خواهند کرد که شورای امنيت بايد وقت بيشتری برای حل مسايل ميان آژانس و ايران بر سر فعاليت های گذشته ايران بدهد.
خوب فرض کنیم که ايران واقعا در نظر داشته باشد دور جديد تحريم ها را به تاخير بيندازد. اما اگر اين تاکتيک به آهسته کردن روند ساخت نيروگاه اراک و فعاليت برخی ديگر از تاسيسات هسته ای ايران بينجامد، شايد بتوان اينگونه استدلال کرد که اين آهسته شدن، به نحوی در راستای خواست غرب نيز هست.
البته ايران پيشنهاد نکرده که کار ساخت تاسيسات اراک را به تاخير بيندازد. کاری که آنها می کنند اين است که تا پيش از بازرسی های معمولی بين المللی از تاسيسات اراک، به آژانس فرصتی برای ديدار از اين تاسيسات بدهند.
نگرانی اصلی در اين لحظه اراک نيست، بلکه تاسيسات غنی سازی در نطنز است. در اين زمينه نيز شواهدی وجود دارد که ايران نصب سانتريفوژها را کندتر کرده و گفته است امکان دسترسی بيشتر آژانس به اين تاسيسات را فراهم می کند.
تعلیق غنی سازی اورانیوم در نطنز، یکی از خواست های مهم شورای امنیت سازمان ملل متحد بوده است اما ايران هنوز به خواسته های شورای امنيت سازمان ملل متحد برای تعليق همه فعاليت های مربوط به غنی سازی اورانيوم که به عنوان شرط از سر گيری مذاکرات قرار داده شده، عمل نکرده است. من شخصا شواهد زيادی مبنی بر آمادگی ايران برای پذيرش خواست های شورای امنيت سازمان ملل متحد نمی بينم.
تعدادی از مقام های جمهوری اسلامی تلاش کرده اند از اهميت تحريم های اعمال شده عليه ايران بکاهند. برخی از کارشناسان هم می گويند ده ها سال تحريم، حتی کوبا که ذخاير نفتی ايران را هم ندارد، مجبور به تسليم نکرد. از نظر شما تحريم ها تا چه اندازه موثر است؟
استراتژی غرب بر اين پايه طرح شده که بر مبارزه قدرت در ميان جناح های مختلف حکومت ايران، تاثير بگذارد. اعتقاد ايالات متحده آمريکا، لندن و پاريس اين است که اگر تحريم های شورای امنيت سازمان ملل متحد به دشواری های اقتصادی موجود در ايران بيفزايد، مخالفان پرزيدنت احمدينژاد استدلال قوی تری خواهند داشت که ايران بايد از رويارويی بپرهيزد.
البته ايران دشواری های اقتصادی فراوانی دارد که ربطی هم به تحريم ها ندارد، اما اعتقاد غرب بر اين است که تحريم ها می توانند توازن قدرت را به نفع کسانی که می گويند ايران بايد برای وارد شدن در مذاکرات بين المللی با کشورهای ۱+۵، تعليق موقت غنی سازی اورانيوم را بپذيرد، تغيير دهد.
گری سیمور می گوید استراتژی غرب بر اين پايه طرح شده که بر مبارزه قدرت در ميان جناح های مختلف حکومت ايران، تاثير بگذارد اينکه آيا چنين استراتژی اثرگذار خواهد بود يا نه، روشن نيست. استدلال اين است که دو دور تحريم ها کافی نبوده و بايد برای تاثير چشمگير، تحريم های بيشتری را اعمال کرد.
طبيعتا ايران تمايلی به دور تازه تحريم ها ندارد و به همين دليل برای ضعيف کردن قطعنامه بعدی شورای امنيت، در راستای همکاری با آژانس گام برداشته است.
به جز تايم آوت پيشنهادی آقای البرادعی (توقف همزمان تحريم ها از سوی شورای امنيت و غنی سازی اورانيوم از سوی ايران)، آقای البرادعی حتی از اجازه به ايران برای برخوردار بودن از غنی سازی محدود سخن گفته است. نظر شما در اين باره چيست؟
دولت ايران به راه حلی ابراز تمايل کرده که بر اساس آن بتواند توانايی غنی سازی اورانيوم را حفظ کند و در عوض، اين فعاليت ها مشمول الزام های فنی و سياسی گسترده تر، از جمله بازرسی های بيشتر آژانس يا حتی مالکيت مشترک (تاسيسات هسته ای) با کمپانی های خارجی شود.
از نظر قدرت های غربی اين گونه راه حل ها قابل قبول نيست، زيرا اين نگرانی وجود دارد که آنگاه که ايران به توانايی غنی سازی اورانيوم دست يابد، حتی اگر تحت بازرسی های جهانی قرار داشته باشد، قادر خواهد بود اين تاسيسات را برای مقاصد نظامی به کار ببرد، بازرسان را اخراج کند، يا تاسيسات را ملی اعلام کند، يا بر اساس همين تکنولوژی تاسيسات مخفی بسازد. بدين ترتيب اينگونه راه حل ها برای آمريکا، بريتانيا و فرانسه قابل قبول نيست.
به نظر من اگر مذاکرات بار ديگر شروع شود، اين نکته يکی از مسايل مورد بحث خواهد بود، اما در اين لحظه قدرت های غربی چنين راه حلی را نخواهند پذيرفت.
